Jak wspierać ucznia z obniżonym nastrojem lub w kryzysie psychicznym?

Pomysł na lekcję profilaktyczną z okazji Dnia Zdrowia Psychicznego

Artykuł zawiera lokowanie marki własnej.

Coraz częściej w szkołach spotykamy uczniów wycofanych, smutnych, łatwo wpadających w złość lub wręcz przeciwnie – apatycznych i pozbawionych energii. To nie „lenistwo”, nie „okres dojrzewania”, a często realne trudności emocjonalne. Jako nauczyciele i specjaliści nie musimy być psychoterapeutami, ale możemy być pierwszą osobą, która zauważy i zareaguje.

Więcej na temat pierwszej pomocy psychologicznej – tutaj >

Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, obchodzony 10 października, to doskonała okazja, aby porozmawiać z uczniami o emocjach, odporności psychicznej i szukaniu pomocy. Pomysł na lekcję profilaktyczną nt. odporności psychicznej w dalszej części artykułu.

Po czym poznać, że uczeń może być w kryzysie?

Warto zwrócić uwagę, jeśli uczeń:

nagle traci motywację, przestaje odrabiać lekcje, rezygnuje z aktywności, które do tej pory sprawiały mu radość;
izoluje się, nie rozmawia z rówieśnikami lub wręcz przeciwnie – wszczyna konflikty;
wydaje się zmęczony, przygaszony, płaczliwy;
mówi rzeczy typu: „To i tak nie ma sensu”, „Mam wszystkiego dość”;
unika szkoły lub zaczyna symulować choroby.

Nie interpretujmy tego jako złej woli. To bardzo często wołanie o pomoc.

Jak wspierać ucznia z obniżonym nastrojem / w kryzysie psychicznym?

Zauważ – reaguj – nie bagatelizuj

Zwracajmy uwagę na sygnały takie jak: wycofanie, apatia, drażliwość, nagłe spadki motywacji, płaczliwość, zmiany w wyglądzie czy relacjach.
Unikajmy stwierdzeń typu „Weź się w garść”, „Inni mają gorzej” – to pogłębia poczucie niezrozumienia.

Rozmawiaj w atmosferze bezpieczeństwa

Zaproponujmy spokojną rozmowę w cztery oczy: „Widzę, że ostatnio jesteś przygaszony. Czy chcesz o tym pogadać?”.
Nie naciskajmy, ale dajmy wybór – „Możemy porozmawiać teraz albo później. Jestem obok, jeśli będziesz gotowy/a”.
Słuchajmy aktywnie – więcej ciszy, mniej radzenia.

Normalizuj, ale nie trywializuj – w tym celu możemy skierować do ucznia następujące komunikaty:

„To, co czujesz, ma prawo być trudne”.
„Wiele osób tak się czasem czuje i można z tego wyjść, tylko nie warto być z tym samemu”.

Angażuj specjalistów i rodziców (zgodnie z procedurami)

Jeśli widzimy trwały spadek nastroju ucznia, zachowania autoagresywne, myśli rezygnacyjne – konieczna będzie konsultacja psychologiczna.
W przypadku podejrzenia zagrożenia życia, bardzo ważne jest natychmiastowe działanie (rozmowa, niepozostawianie ucznia samego, powiadomienie dyrektora i rodziców, wezwanie służb – w zależności od sytuacji). Przykładowa procedura postępowania w sytuacji kryzysowej – tutaj >

Twórz „małe kroki” zamiast dużej presji

Zamiast „musisz nadrobić wszystko”, proponujmy: „Zróbmy na razie jedną rzecz, a potem zobaczymy”.
Dajmy uczniowi wpływ: „Które zadanie chcesz zrobić najpierw?”.

Buduj poczucie przynależności

Angażujmy ucznia w drobne zadania klasowe (rozdawanie kartek, pomoc innym).
Znajdźmy takie aktywności, które sprawiają dziecku przyjemność – nawet jeśli są poza typowymi zajęciami lekcyjnymi.

Stwórz „bezpieczny plan”

Warto wspólnie ustalić, co uczeń może zrobić, gdy poczuje się gorzej, np. wyjść na chwilę do pedagoga, napić się wody, posiedzieć w spokojnym miejscu.

Co możesz zrobić jako nauczyciel / pedagog?

Kiedy uczeń jest „smutny”, przygaszony – ważna będzie rozmowa, zainteresowanie, zaproszenie do współpracy.
Kiedy uczeń mówi o rezygnacji z życia – nie zostawiajmy go samego. W takiej sytuacji należy powiadomić dyrektora, pedagoga, rodziców – zgodnie z procedurą. Więcej na ten temat – tutaj >
Kiedy uczeń nie chce rozmawiać – uszanujmy to, ale pokażmy swoją dostępność. „Ok, rozumiem. Gdy będziesz gotowy/a, jestem obok”.

Październik miesiącem profilaktyki zdrowia psychicznego w klasie lub szkole

Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego to idealny moment, aby zatrzymać się w szkolnym pędzie i zadać uczniom jedno ważne pytanie: Co pomaga Ci przetrwać trudny dzień?

Właśnie takie pytania otwierają przestrzeń do rozmowy o odporności psychicznej, czyli zdolności radzenia sobie z emocjami, stresem, porażkami. A przecież tego nie nauczymy się z podręcznika. Tego trzeba doświadczyć, przepracować, nazwać.

Dlatego zamiast jednorazowego działania proponuję, aby w październiku organizować w swojej klasie lub szkole różne inicjatywy związane z dbaniem o dobrostan psychiczny – oczywiście z konkretnymi ćwiczeniami, zadaniami i rozmowami.

I tutaj uwaga – nie musicie przygotowywać wszystkiego samodzielnie. Możecie skorzystać z gotowej bazy, czyli materiałów profilaktycznych w formie prezentacji, scenariuszy i kart pracy, które ułatwią Wam przygotowanie ciekawych i angażujących zajęć.