Inteligencje wielorakie

Podstawowe założenia teorii Howarda Gardnera i 5 zasad przydatnych każdemu pedagogowi

Twórcą inteligencji wielorakich jest Howard Gardner, amerykański psycholog, profesor Uniwersytetu Harvarda. Teoria została stworzona w 1983 roku i była przełomem w sposobie myślenia o inteligencji oraz uczeniu. Do tej pory w nauczaniu testowano i oceniano przede wszystkim zdolności lingwistyczno-logiczne, natomiast teoria Gardnera pokazała, że inteligencja jest dynamiczna i wielopłaszczyznowa – nie jest jedną właściwością, która opisuje możliwości człowieka w zakresie aktywności intelektualnej. Istnieje kilka rodzajów inteligencji w zależności od tego, o jaki rodzaj aktywności chodzi.

Osiem typów inteligencji wg H. Gardnera:

1. językowa
2. matematyczno-logiczna
3. muzyczna
4. wizualno-przestrzenna
5. przyrodnicza
6. ruchowa
7. interpersonalna
8. intrapersonalna

– INTELIGENCJA JĘZYKOWA (słowna, werbalna) – związana ze zdolnością do posługiwania się słowami, umiejętnością komunikowania się za pomocą słów. Charakteryzuje się zainteresowaniem światem słowa zarówno mówionego, jak i pisanego, umiejętnością wypowiadania się, logicznego ujmowania zdarzeń, wrażliwością na rymy, znaczenie słów, dźwięki. Świat odbierany i rozumiany jest poprzez słowo.

– INTELIGENCJA LOGICZNO-MATEMATYCZNA – związana z logiką, liczbami, matematyką, umiejętnością liczenia, kalkulowania, logicznego i analitycznego myślenia oraz wyciągania wniosków. Charakteryzuje się zainteresowaniem światem przedmiotów, symboli liczbowych i operacji matematycznych. Świat odbierany i rozumiany jest poprzez liczby oraz ciągi zdarzeń.

– INTELIGENCJA MUZYCZNA (muzyczno-rytmiczna, słuchowa) – związana z muzyką, rytmem, dźwiękiem, melodią, wrażliwością na dźwięk i poczuciem rytmu. Charakteryzuje się łatwością percepcji i tworzenia muzyki, muzykalnością, dostrzeganiem i rozumieniem struktury utworów muzycznych. Świat odbierany i rozumiany jest poprzez dźwięki, rytm, melodie i kompozycję.

– INTELIGENCJA WIZUALNO-PRZESTRZENNA (obrazkowa) – związana z obrazem, wyobraźnią, wizualizacją, dobrze rozwiniętą świadomością przestrzenną, dobrą orientacją w terenie, umiejętnością czytania map, wykresów, schematów. Charakteryzuje się zdolnością do tworzenia w umyśle obrazów, relacji przestrzennych oraz wizualizacji. Świat odbierany i rozumiany jest poprzez obraz i formy przestrzenne.

– INTELIGENCJA PRZYRODNICZA (naturalistyczna) – związana z chęcią poznania, zrozumienia i docenienia natury. Charakteryzuje się dużą wrażliwością ekologiczną, zdolnością dostrzegania wzorców w naturze, rozpoznawaniem i kategoryzowaniem przedmiotów oraz zainteresowaniem światem fauny i flory. Świat odbierany jest poprzez naturalne środowisko i otoczenie.

– INTELIGENCJA RUCHOWA (fizyczno-kinestetyczna) – związana z ruchem, ciałem, zręcznością, dobrą koordynacją ruchów ciała, kontrolą nad przedmiotami, a także z uzdolnieniami sportowymi oraz manualnymi. Charakteryzuje się zdolnością wykorzystywania własnego ciała, ukierunkowywaniem ruchu oraz sprawnym posługiwaniem się przedmiotami. Świat odbierany i rozumiany jest poprzez ruch i kontakt fizyczny.

– INTELIGENCJA INTERPERSONALNA (międzyludzka) – związana z umiejętnością komunikowania się z innymi, empatią, dążeniem do współpracy. Charakteryzuje się zdolnością do wchodzenia w interakcje społeczne, rozumieniem innych ludzi, współodczuwaniem oraz umiejętnością negocjowania i wypracowywania kompromisów. Świat postrzegany jest poprzez pryzmat drugiego człowieka.

– INTELIGENCJA INTRAPERSONALNA (wewnętrzna) – związana z emocjami, świadomością, intuicją, umiejętnością poznawania samego siebie, rozróżnianiem własnych uczuć, indywidualizmem. Są to osoby obdarzone tzw. bogatym życiem wewnętrznym. Charakteryzuje się wysoką samoświadomością, zdolnością do refleksji nad sobą, własnym zachowaniem i postępowaniem, motywacją i emocjami, tworzeniem adekwatnego obrazu siebie i poszukiwaniem odpowiedzi na trudne pytania. Świat postrzegany jest przez pryzmat własnej osoby.

Założenia teorii H. Gardnera:

• Każdy człowiek posiada wszystkie rodzaje inteligencji – są one jednak rozwinięte u każdego w różnym stopniu.
• Kompetencje poznawcze (inteligencje) są szeroko rozumianym zbiorem umiejętności, talentów i zdolności umysłowych.
• Inteligencje tworzą indywidualny i niepowtarzalny dla każdego profil – profile te są dynamiczne i zmieniają się w trakcie rozwoju człowieka.
• Wszystkie inteligencje są równoprawne (tak samo ważne) i współpracują ze sobą w różnych konfiguracjach.
• Inteligencje są potencjałami (prawdopodobnie neurologicznymi), które można aktywować (rozwijać) w toku swojego życia.
• Na rozwój inteligencji mają wpływ m.in. wartości i szanse występujące w danej kulturze, ale także poszczególne decyzje podejmowane przez konkretne jednostki, ich rodziny, nauczycieli i otoczenie.
• Każda z inteligencji charakteryzuje się własną specyfiką rozwoju.
• Przejawy poszczególnych inteligencji pojawiają się już na etapie dzieciństwa.

5 zasad opartych na teorii inteligencji wielorakich przydatnych każdemu pedagogowi:

1. Każde dziecko jest zdolne – ma zarówno mocne, jak i słabe strony.
2. Kompetencje dziecka można i należy rozwijać, dzięki stosowaniu różnorodnych ćwiczeń.
3. Należy odpowiednio dobierać metody pracy do inteligencji każdego dziecka, a więc do jego indywidualnych predyspozycji i zainteresowań.
4. Warto rozwijać nie tylko zdolności specjalne, ale także słabsze strony dziecka, dzięki bazowaniu na mocnych stronach.
5. Nie ma lepszych i gorszych inteligencji – każda jest tak samo ważna i potrzebna. 

Po więcej praktycznej wiedzy na temat zastosowania teorii inteligencji wielorakich w praktyce edukacyjnej odsyłam do pozycji „Razem z dzieckiem”, Kędra M., Zatorska M., ORE, Warszawa 2014.

Czy teoria Gardnera jest prawdziwa?

Warto wspomnieć, że teoria inteligencji wieloraich ma zarówno swoich zwolenników, jak i przeciwników. Ci drudzy zarzucają jej m.in. brak badań empirycznych potwierdzających istnienie wszystkich typów inteligencji, a więc brak naukowych podstaw. Na swoją obronę zwolennicy teorii Gardnera przywołują badania prowadzone w amerykańskich szkołach, w których w praktyce edukacyjnej bazowano na indywidualnych profilach inteligencji uczniów i efekty nauczania w tych placówkach były zadawalające. Moim zdaniem każda teoria zawsze znajdzie swoich krytyków, niemniej jednak niezaprzeczalnym faktem jest, że edukacja oparta na indywidualizacji procesu nauczania, a więc bazowaniu na mocnych stronach uczniów, ich zainteresowaniach i potencjale przynosi pozytywne rezultaty.

Znacie teorię inteligencji wielorakich?

W kolejnym artykule z cyklu „Jak uczyć się skuteczniej?” przedstawię, jak rozwijać poszczególne typy każdej inteligencji.

Źródła:

• Gardner H., Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2002.
• Gardner H., Zmiana poglądów. Sztuka kształtowania własnych i cudzych przekonań, Wydawnictwo UJ, Kraków 2006.
• Kędra M., Zatorska M., Razem z dzieckiem, ORE, Warszawa 2014.
• Taraszkiewicz M., Colin R., Inteligencje wielorakie w klasie. Fragmenty książki pt. „Atlas efektywnego uczenia się”, TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 4/8 2006.