Jak oceniać uczniów z SPE?

Krótka refleksja na temat oceniania

Końcówka roku szkolnego wiąże się przede wszystkim z ogromem pracy, w skład której wchodzi m.in. ocenianie uczniów. Ocenianie nigdy nie jest proste, zwłaszcza kiedy mamy przed sobą ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Więcej na temat uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
przeczytacie tutaj >

W ostatnim czasie dostaje od Was sporo pytań, jak właściwie podejść do oceniania uczniów z SPE. Z doświadczenia pracy w szkole jako pedagog wiem, jak wielu nauczycieli ma z tym problem. Każdy przecież chce, aby jego ocena była jak najbardziej sprawiedliwa i właściwa. Skoro więc pojawia się tyle wątpliwości postanowiłam, że odpowiem tutaj zbiorowo.

Ale zacznijmy od początku. Ocenianie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, o czym mówi rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz słuchaczy w szkołach publicznych. Oznacza to, że nauczyciel oceniając ucznia z SPE powinien wziąć pod uwagę jego możliwości i ograniczenia (np. wynikające z posiadanej niepełnosprawności), specjalne potrzeby edukacyjne oraz specyficzne trudności w uczeniu się.

Warto zwrócić także uwagę, że na ocenę osiągnięć ma wpływ wiele różnorodnych czynników takich jak m.in.: ustalony przez władze system klasyfikowania i promowania uczniów, obowiązujące podstawy programowe, programy nauczania, system egzaminów zewnętrznych, a także oczekiwania i nastawienie samych nauczycieli dokonujących oceny.

Chcąc lepiej zrozumieć sens oceniania zapraszam do zapoznania się z niezwykle wartościową bajką duńską.

„Pewnego dnia zwierzęta postanowiły zrobić coś dla rozwiązania problemów współczesnego świata. Podjęły decyzję o pilnej potrzebie założenia szkoły. Powołano Komitet Szkolny złożony z niedźwiedzia, sarny i bobra. Dyrektorem mianowano jeża. W programie szkolnym umieszczono następujące przedmioty: bieganie, wspinanie się, latanie i pływanie. W celu lepszej organizacji nauczania postanowiono, że wszystkie zwierzęta będą uczyły się wszystkich przedmiotów w ten sam sposób.
Kaczka osiągnęła najlepsze wyniki w pływaniu, okazała się nawet lepsza od nauczyciela. Niestety, z latania otrzymała tylko 3+, a z bieganiem zupełnie nie dawała sobie rady. Z tego powodu została skierowana na dodatkowe zajęcia wyrównawcze. Podczas, gdy inni trenowali pływanie, kaczka uczyła się biegać. Po pewnym czasie jej powykrzywiane nóżki były tak zmęczone, że osiągała tylko przeciętne wyniki w pływaniu.
Wiewiórka otrzymała 6 z wspinania się, ale bardzo frustrowały ją lekcje latania, ponieważ nauczyciel wymagał startu z czubka drzewa. Długie ćwiczenia spowodowały znaczne obniżenie ocen.
Orzeł był dzieckiem problemowym, często strofowanym. Na lekcjach wspinania potrafił znaleźć się na szczycie drzewa szybciej niż inni uczniowie, tyle, że chciał to robić na własny sposób.
Królik rozpoczął zajęcia z biegania jako najlepszy w klasie, ale dodatkowe lekcje pływania były powodem jego załamania nerwowego. Został skierowany do szkoły specjalnej na obserwację psychologiczną. W tej szkole jedynym przedmiotem było pływanie.
Pies preriowy trzymał się z daleka od szkoły, ponieważ komitet szkolny nie zaakceptował kopania jako przedmiotu. Zaprzyjaźnił się z borsukiem i został jego pomocnikiem. Później dogadali się z dzikami, świniami i założyli szkołę prywatną, która wkrótce okazała się sukcesem.
Szkoła, która pragnęła zająć się rozwiązywaniem problemów współczesnego świata, została zamknięta. Zwierzęta odzyskały wolność”.

Bajka doskonale pokazuje, że każdy z nas jest inny. Mamy inne predyspozycje i możliwości, a co za tym idzie inne potrzeby i oczekiwania. Problemy i potrzeby uczniów z SPE są zróżnicowane i wymagają indywidualnego podejścia do każdego z nich. Od ucznia mającego ograniczenia wynikające, np. z niepełnosprawności nie można wymagać tego samego, czego wymaga się od jego pełnosprawnego rówieśnika. Jest to taka sama sytuacja, jak w przytoczonej bajce – nie można na równi oceniać techniki latania u kaczki czy wiewiórki, bo każde z tych zwierząt ma inne predyspozycje, w które wyposażyła je natura. My również nie zostaliśmy obdarzeni po równo – jedni są lepsi z matematyki i nauk ścisłych, inni osiągają sukcesy w dziedzinach humanistycznych, a jeszcze inni w sporcie. Nie można wszystkich traktować tak samo. Ponadto są jeszcze ograniczenia na które nie mamy wpływu, np. niepełnosprawności. I absolutnie nie oznacza to, że ktoś jest lepszy czy gorszy – jesteśmy po prostu inni.

Uczniowie z SPE bez zindywidualizowanych oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych nie będą w stanie w równym stopniu, w stosunku do swoich rówieśników, sprostać wymaganiom programu kształcenia ogólnego. Potrzebują odpowiedniego wsparcia i pomocy. Skoro więc celem współczesnego nauczania jest efektywne uczenie się wszystkich uczniów w klasie, także uczniów o nienormatywnym przebiegu rozwoju, należy dołożyć wszelkich starań, aby każdy uczeń czuł się w takiej klasie dobrze i rozwijał na miarę swoich możliwości.

Jak zatem oceniać uczniów z SPE?

Przede wszystkim należy kierować się zasadą, że uczeń z SPE pracuje na miarę swoich – nie jego pełnosprawnych rówieśników – możliwości. Dlatego też niedopuszczalne jest porównywanie dzieci między sobą – dziecko może być porównywane tylko ze sobą samym. Kryterium oceny powinno uwzględniać zaangażowanie ucznia w dane zadanie, jego wkład i wysiłek włożony w pracę, starania i chęci, a nie tylko efekt końcowy. Są obszary, których uczeń z niepełnosprawnością nigdy „nie przeskoczy” i nie wynika to z jego chęci, ale z ograniczonych możliwości. Czy zatem przez to powinien otrzymywać niższą ocenę i tym samym czuć się gorzej? Ocena osiągnięć ucznia z SPE powinna uwzględniać nie tylko wiedzę i umiejętności, ale także indywidualne cechy dziecka oraz jego możliwości psychofizyczne. Jeśli uczeń się stara, angażuje się w lekcje, robi postępy (dostosowane do jego możliwości), należy uwzględnić to w ocenie. Każde dziecko chce być docenione i powinno mieć szansę pełnego rozwoju swojego potencjału, bez względu na posiadane ograniczenia. Dlatego też bardzo dobrą oceną dla uczniów z SPE jest ocena opisowa. Ocenianie powinno mieć charakter włączający i zachęcać uczniów do wysiłku oraz pokonywania swoich trudności w uczeniu się.

Co wziąć pod uwagę oceniając ucznia?