Osoba będąca w szponach nałogu bardzo często nie zdaje sobie sprawy z tego, jak jej uzależnienie negatywnie wpływa na pozostałych członków rodziny. Alkoholicy zazwyczaj zaprzeczają temu, jakoby ich picie miało cokolwiek wspólnego z najbliższymi. Z ich ust często wybrzmiewają słowa „To moje życie, a picie to moja sprawa”. Wiadomo jednak, że mimo iż fizycznie pije jedna osoba, to skutki alkoholizmu zataczają już znacznie szerszy krąg, obejmując współmałżonka, dzieci i inne osoby współzamieszkujące. Pijący ojciec lub pijąca matka to niestety nierzadki obrazek w naszym społeczeństwie. W jaki sposób ta sytuacja wpływa na dziecko? Z jakimi problemami i trudnościami musi się ono na co dzień mierzyć, wychowując się w takiej rodzinie? Jak można mu skutecznie pomóc?
W jaki sposób funkcjonuje rodzina alkoholowa?
W rodzinie alkoholowej dochodzi znacznie częściej do przemocy fizycznej i psychicznej wobec dziecka niż w innych rodzinach. I tak już ciężką sytuację młodego człowieka potęguje fakt, że w takim domu dochodzi do wykształcenia się pewnych schematów myślowych, sprawiających, że dziecko staje się zamknięte w sobie, zastraszone i nieufne, a o sytuacji panującej w domu często nikt nie wie.
Głównymi zasadami w rodzinie alkoholowej są:
- nie ufaj – nie obdarzaj nikogo zaufaniem, ponieważ może Cię skrzywdzić, nie wierz nikomu, bo i tak nie dotrzyma słowa,
- milcz – nie mów ani nie wspominaj nikomu tego, co się dzieje w domu,
- nie odczuwaj – oznacza, aby być obojętnym i nie odczuwać strachu, bólu ani słabości, aby nikomu nie opowiadać o swoich uczuciach i emocjach.
Dziecko w rodzinie alkoholowej znajduje się w centrum wszystkich wydarzeń. Może przyjmować różne role, lecz ich wspólnym celem staje się przejęcie odpowiedzialności za ochronę przed tym, aby sytuacja nie ujrzała światła dziennego. Alkohol staje się tematem tabu, natomiast dziecko w obawie przed poczuciem wstydu, lęku, odrzucenia przez rówieśników zaczyna się coraz bardziej zamykać przed otaczającymi je ludźmi. Zaburzona komunikacja wewnątrz rodziny nie pozostaje obojętna na relacje rówieśnicze dziecka, jego stosunki z nauczycielami i innymi osobami z zewnątrz. W konsekwencji młody człowiek zamyka się coraz bardziej.
Jak wpływa na dziecko wychowywanie się w rodzinie alkoholowej i jakie ma to skutki w przyszłości?
Nie ulega wątpliwości, że największymi skutkami alkoholizmu w rodzinie obarczone jest dziecko. Zarówno u syna, jak i córki, konsekwencjami nałogu rodzica/ów może być błędne postrzeganie rzeczywistości oraz powielanie pewnych schematów myślowych i zachowań w wieku dorosłym.
Córki ojców alkoholików
Córki alkoholików otrzymują „w prezencie” od swojego ojca zaburzony obraz mężczyzny oraz relacji, jaka powinna ich z nim łączyć. Znajduje to odzwierciedlenie na etapie zakładania własnej rodziny i powoduje, że dziewczynka z dużym prawdopodobieństwem będzie chciała powielać patologiczny schemat funkcjonowania rodziny i będzie do tego dążyć. Dziewczynki, córki alkoholików, mają również problemy z tworzeniem, budowaniem i podtrzymywaniem relacji rówieśniczych. Stają się wycofane, introwertyczne. Ich zachowaniami kierują emocje, dlatego często działają pod wpływem impulsów. Mają zaburzone poczucie własnej wartości oraz obniżoną samoocenę wynikającą z braku akceptacji, bezpieczeństwa i stabilności.
Synowie ojców alkoholików
Ojciec pełni dla swojego syna rolę „mentora”, wzorca, którego chłopiec uczy się naśladować, i to już od najmłodszych lat swojego życia. W wieku dojrzewania, kiedy chłopiec zaczyna stawać się mężczyzną, zaczyna się ze swoim ojcem coraz bardziej utożsamiać i identyfikować. Patologiczne wzorce, jakie przekazuje ojciec alkoholik swojemu synowi, stwarzają duże zagrożenie, iż w wieku dorosłym syn będzie powielał błędne schematy zachowań i również zacznie sięgać po alkohol. Sytuacja ta jest wynikiem powielania błędnych wzorców, których dziecko było wcześniej świadkiem.
Syndrom DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików) – jakie skutki niesie za sobą alkoholizm rodziców?
Dorosłe dzieci alkoholików mierzą się ze skutkami alkoholizmu swoich rodziców. Syndrom DDA może prowadzić do rozwoju chorób psychosomatycznych oraz uzależnienia od środków psychoaktywnych. Osoby z DDA borykają się w wieku dorosłym z problemami emocjonalnymi oraz problemami z tworzeniem zdrowych i udanych relacji w związkach, w najbliższym otoczeniu. U osób tych obserwuje się również zaburzenia osobowości oraz problemy psychiczne. Do najczęściej spotykanych objawów syndromu DDA zalicza się:
- problemy emocjonalne,
- niską samoocenę,
- lęk przed bliskością i odrzuceniem,
- introwertyczność i skrytość,
- perfekcjonizm,
- problemy z doświadczaniem pozytywnych emocji,
- poczucie osamotnienia i braku bezpieczeństwa,
- poczucie winy,
- wrogość i nieufność wobec innych osób.
Nie ulega zatem wątpliwości, że wychowywanie się w rodzinie alkoholowej znacznie wpływa na jakość życia w dorosłości i powoduje szereg poważnych zaburzeń utrudniających funkcjonowanie w społeczeństwie, wyrażanie i mówienie o swoich uczuciach oraz problemy z akceptacją samego siebie.
Wychowanie w rodzinie alkoholowej – dlaczego jest tak trudne?
Dziecko wychowujące się w rodzinie alkoholowej doświadcza wielu traumatycznych przeżyć, które pozostawiają w jego psychice trwałe ślady. Żyje ono w chronicznym napięciu i stresie. Często jest świadkiem awantur oraz przemocy fizycznej bądź psychicznej, padając również ich ofiarą. Bardzo dobrze wyczuwa również stany emocjonalne niepijącego rodzica, dlatego też bardzo mylne jest wrażenie niektórych osób, jakoby dzieci nic nie czuły i nic nie rozumiały z całej tej sytuacji. Z takiego założenia wychodzą zazwyczaj osoby pijące, które stają w ten sposób w obronie swojego nałogu. Dziecko pozostawione jest często samemu sobie – ze swoimi problemami musi radzić sobie samodzielnie. Nie ma zapewnionego, tak ważnego dla każdego dziecka, poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji. W jego psychice przeważa uczucie lęku i smutku. Przez relacje panujące w rodzinie uczy się, że nie warto nikomu ufać, gdyż prędzej czy później zostanie zranione.
W jaki sposób można pomóc dziecku wychowywanemu w rodzinie alkoholowej?
Pomoc dziecku wychowywanemu w rodzinie alkoholowej powinna opierać się głównie na udzieleniu mu odpowiedniego wsparcia psychologicznego. Jest to szczególnie ważne w rodzinach, w których jeden z niepijących rodziców, z uwagi na swoje stany emocjonalne, z którymi nie jest sobie w stanie poradzić, nie dostrzega problemów, z jakimi boryka się jego dziecko i nie jest w stanie zatroszczyć się o pomoc psychologiczną dla niego. Aby była ona skuteczna, konieczne jest dobre poznanie roli, jaką dziecko pełni w rodzinie. Niezmiernie ważne jest nawiązanie indywidualnej oraz wzbudzającej zaufanie dziecka relacji. Pomoże ona w odbudowywaniu utraconych przez dziecko pokładów ufności do innych oraz wypracowaniu skutecznych metod radzenia sobie w sytuacjach trudnych, np. kiedy matka lub ojciec są pijani i dopuszczają się przemocy fizycznej/psychicznej.
Pomoc psychologiczna powinna zostać poprzedzona indywidualną diagnozą określającą potrzeby dziecka oraz formy terapii. Pomoc udzielana dziecku powinna przebiegać wielotorowo przy wsparciu niepijącego rodzica oraz profesjonalnego terapeuty, w kontakcie z pedagogiem szkolnym, wychowawcą, instytucjami opieki społecznej, poradnią psychologiczno-pedagogiczną oraz innymi instytucjami z zakresu udzielania pomocy rodzinie. Kluczowe jest to, aby pomoc nie ograniczała się tylko i wyłącznie do wsparcia psychologicznego dziecka, lecz aby również docelowo objęła całą rodzinę.
Skoordynowane działania oraz współpraca pomiędzy różnymi instytucjami powinna mieć na celu zmotywowanie innych członków rodziny, w tym przede wszystkim osobę pijącą, do rozpoczęcia terapii alkoholowej (więcej o leczeniu alkoholizmu można przeczytać tutaj: https://nasz-gabinet.pl/wroclaw/) oraz terapii rodzinnej, prowadzących do zaniechania picia oraz odbudowania komunikacji i relacji wewnątrz rodziny.
Artykuł partnera.
