Kilka słów o aktywnych metodach wspierających rozwój uczniów
Z artykułu dowiesz się:
- co to są metody aktywizujące,
- dlaczego warto korzystać z metod aktywizujących,
- jakie są korzyści stosowania metod aktywizujących podczas pracy z uczniami,
- jakie są przykładowe metody aktywizujące.
Metody aktywizujące to bardzo lubiane (zarówno przez nauczycieli, jak i uczniów), ale przede wszystkim skuteczne metody nauczania. Większość z nas docenia ich zalety oraz korzysta z różnych metod aktywizujących w swojej codziennej pracy. Wybór jest ogromny, dlatego też każdy (bez względu na grupę wiekową, z którą pracuje oraz rodzaj prowadzonych zajęć) znajdzie coś dla siebie 🙂
Co to są metody aktywizujące?
Metody aktywizujące (nazywane także metodami aktywnymi) to taka forma pracy z uczniami, w której aktywność uczniów przewyższa aktywność nauczyciela. Innymi słowy, jest to uczenie się przez działanie. Dziecko bazując na swoim doświadczeniu oraz zdobytej już wiedzy podejmuje wysiłek rozwiązania danego problemu.
Dlaczego warto korzystać z metod aktywizujących?
„Daj mi rybę, a będę miał co jeść przez cały dzień. Naucz mnie łowić ryby, a będę miał co jeść przez całe życie”.
Indiańskie przysłowie
Wędka to coś więcej niż gotowe rozwiązanie w postaci ryby. Przysłowiowa ryba zostanie zjedzona i co dalej? Jak dziecko poradzi sobie kolejnego dnia? Dając dziecku wędkę i ucząc je łowienia, dajemy mu tym samym umiejętność, która pozwoli mu radzić sobie w życiu oraz zapewni przetrwanie. Metody aktywizujące działają podobnie. My dorośli nie wyręczamy dzieci w zadaniach, jakie przed nimi stoją, ale uczymy takich sposobów, które doprowadzą je do samodzielnego poradzenia sobie z problemem. Jesteśmy zatem od tego, aby pomóc, doradzić, wskazać i wspierać, ale nie dajemy gotowych rozwiązań. Dzięki temu młodzi ludzie mają szansę pozyskać takie umiejętności, które pozwolą im lepiej radzić sobie w otaczającym świecie, a potem w dorosłym życiu.
Korzyści stosowania metod aktywizujących jest wiele – przede wszystkim służą doskonaleniu umiejętności przydatnych w życiu, ale także:
- rozwijają logiczne myślenie i kreatywność,
- uczą umiejętności dyskutowania,
- kształtują umiejętność selekcji informacji,
- uczą umiejętności formułowania i wyciągania wniosków, a także łączenia faktów i zdarzeń w związki przyczynowo-skutkowe,
- rozwijają krytyczne myślenie,
- uczą umiejętności właściwego zachowania się w danej sytuacji,
- wprowadzają różnorodność oraz uatrakcyjniają nauczanie,
- zwiększają skuteczność nauczania – młodzi ludzie osiągają lepsze wyniki w nauce,
- dają uczniom możliwość aktywnego uczestnictwa w lekcji,
- zwiększają motywację do nauki,
- poszerzają zainteresowania uczniów,
- integrują zespół klasowy,
- sprzyjają budowaniu właściwej relacji nauczyciel-uczeń,
- uczą umiejętności komunikowania się w grupie,
- wspierają rozwój emocjonalny uczniów.
Powyższa lista zalet nie jest zamknięta 🙂
Przykłady aktywnych metod wspierających rozwój uczniów, z których sama chętnie korzystam w swojej pracy:
(na podstawie: W. Poleszak, R. Porzak, G. Kata, A. Kopik, Diagnoza i wspomaganie w rozwoju dzieci uzdolnionych. Test Uzdolnień Wielorakich i materiały dydaktyczne, ORE, Warszawa 2014, s. 123-125)
Metoda projektów edukacyjnych – świetna metoda służąca pracy grupowej. Uczniowie pracują w grupach, w których realizują różnego typu zadania. Celem tej metody jest m.in. kształtowanie umiejętności planowania i organizowania pracy, zbierania i selekcjonowania informacji, rozwiązywania problemów oraz umiejętności pracy w grupie, podejmowania decyzji, oceniania i dobrego komunikowania się.
Mapa pojęciowa (określana także „mapą myśli”) – metoda, w której bardzo ważne jest tworzenie skojarzeń. Polega na wizualnym opracowaniu jakiegoś zagadnienia (np. definiowanie pojęć, planowanie pracy) z wykorzystaniem rysunków, symboli, wycinków, krótkich słów, zwrotów i haseł.
Burza mózgów (nazywana także „fabryką pomysłów” czy „giełdą pomysłów”) – metoda polega na podawaniu różnych skojarzeń dotyczących danego zagadnienia czy rozwiązań jakiegoś problemu. Bardzo ważne jest, aby na etapie zbierania pomysłów zapisać wszystkie pomysły (nawet te najbardziej absurdalne) i żadnego z nich nie krytykować. W kolejnym etapie analizuje się pomysły i wyłania, w toku wspólnej dyskusji, najlepsze rozwiązanie.
Kreatywne pisanie – to różnego typu ćwiczenia i zabawy rozwijające sztukę pisania, np. zapisanie innego zakończenia książki, opis świata w przyszłości, pisanie tekstów z określoną liczbą słów, tekstów reklamowych, tworzenie definicji dziwnych słów itp.
Zabawa w skojarzenia – osoba prowadząca wypowiada jakieś słowo i prosi, aby następna osoba podała nowe słowo, które skojarzyło się jej po usłyszeniu pierwszego. Kolejna osoba podaje skojarzenie do drugiego słowa, następnie do trzeciego itd.
Niezwykłe zastosowania – osoba prowadząca podaje nazwę jakiegoś przedmiotu i prosi, aby uczniowie wymyślili jakieś niezwykłe i nietypowe sposoby zastosowania tego przedmiotu.
Niezwykłe historie – osoba prowadząca rozpoczyna tworzenie opowiadania lub bajki. Uczniowie dopowiadają kolejne zdania, tworząc historię zupełnie nieprzewidywalną.
Inscenizacja – polega na odtworzeniu wydarzeń opisywanych, np. w lekturze, tekstach czytanek czy scenariuszach napisanych przez nauczyciela lub samych uczniów.
Odgrywanie ról – metoda pozwalająca zrozumieć własne zachowanie, intencje czy priorytetowe wartości. Umożliwia uczenie się przez udział w sytuacjach wyobrażonych. Pozwala lepiej poznać świat widziany i odczuwany z perspektywy drugiej osoby. Jest to bardzo dobra metoda do wykorzystywania podczas zajęć rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne.
Drama – metoda, która angażuje ruch i gest, mowę, myśli i emocje. Rola pedagoga ogranicza się do inspirowania treści improwizacji oraz dyskretnej i życzliwej pomocy w budowaniu przez uczniów poczucia własnej odrębności.
Inne metody aktywne, które nauczyciele z powodzeniem mogą wykorzystać podczas prowadzenia lekcji:
Dywanik pomysłów – opiera się na prowadzeniu dyskusji w grupach. Dyskusja składa się z pięciu faz:
- rozpoznanie problemu,
- propozycja rozwiązań problemu,
- deklaracja intencji,
- ewaluacja,
- podsumowanie.
Efekty dyskusji zapisuje się na paskach papieru, które są układane w dywanik. Dywanik ilustruje wiele możliwości i pomysłów rozwiązania danego problemu.
Kula śniegowa (określana także „dyskusją piramidową”) – metoda doskonale sprawdza się do definiowania pojęć. Uczniowie najpierw samodzielnie pracują nad problemem, następnie w parach, czwórkach, ósemkach itd. Pozwala ona uczniom najpierw sprecyzować, a następnie przedstawić własne zdanie, poznać stanowisko innych, a także przedyskutować problem i wypracować wspólne stanowisko.
Uczenie się poprzez nauczanie – jest to taka metoda prowadzenia zajęć, w której rolę nauczyciela przejmują uczniowie. Prowadzący uczeń ustala z nauczycielem tematykę zajęć. Następnie samodzielnie (lub we współpracy z innym uczniem) przygotowuje część zajęć wraz z niezbędnymi materiałami do ich realizacji. Zadaniem ucznia prowadzącego jest takie zorganizowanie zajęć, aby pozostali uczniowie byli aktywnymi uczestnikami zajęć, a nie tylko biernymi słuchaczami. Jest to metoda szczególnie polecana dla uczniów zdolnych.
Metoda – Flipped Classroom (odwrócona szkoła, strategia wyprzedzająca) – zakłada odwrócenie tradycyjnego modelu przekazywania wiedzy na lekcji i utrwalania jej w domu, ponieważ to w domu uczniowie przygotowują się do lekcji zapoznając się z materiałami udostępnianymi wcześniej przez nauczyciela. Jest to metoda, która pozwala na aktywną pracę uczniów na lekcji i która może być wykorzystywana na wiele różnych sposobów.
Metody aktywizujące powinny być dobrze znane wszystkim pedagogom, ale z pewnością przydadzą się na etapie robienia kolejnych stopni awansu zawodowego, ponieważ z doświadczenia wiem, że osoby, które przystępują do egzaminu na mianowanie często dostają pytanie dotyczące właśnie metod aktywizujących. Warto mieć swoje ulubione metody aktywizujące i korzystać z nich w praktyce.
Zatem, jakie są Wasze ulubione metody aktywizujące? 🙂
Źródła:
- Poleszak W., Porzak R., Kata G., Kopik A., Diagnoza i wspomaganie w rozwoju dzieci uzdolnionych. Test Uzdolnień Wielorakich i materiały dydaktyczne, ORE, Warszawa 2014.
- Umysły przyszłości. Edukacja wczesnoszkolna. Program nauczania dla I etapu edukacyjnego, pod red. Kędra, A. Kopik, Europejska Agencja Rozwoju, Kielce 2013.
