Case study czterech różnych problemów uczniów
W gabinetach szkolnych specjalistów, pedagodzy szkolnych, pedagodzy specjalni, psycholodzy, każdego dnia stykają się z różnorodnymi sytuacjami, które wymagają natychmiastowej interwencji i wsparcia. Od problemów emocjonalnych po trudności w nauce, od konfliktów rodzinnych po zachowania problematyczne – specjaliści szkolni są nieustannie zaangażowani w pomoc uczniom, rodzicom i nauczycielom w radzeniu sobie z różnorodnymi wyzwaniami. Wspólnie z Wiolą @bluefingersbywiola przedstawimy Wam cztery przykładowe sytuacje, z jakimi jako specjaliści szkolni mamy do czynienia w swojej codziennej pracy.
Analizując różne sytuacje z naszych gabinetów, chcemy pokazać Wam, jak można sobie poradzić z określonymi problemami, jednocześnie pamiętając słynne powiedzenie psychologów „To zależy”. Nie każda sytuacja będzie miała jasną drogę do rozwiązania problemu, dlatego też niech ten artykuł będzie wskazówką (nie wyrocznią) i wsparciem dla wszystkich szkolnych specjalistów 🙂
Sytuacja pierwsza – Problemy emocjonalne i psychiczne uczniów – nieumiejętność radzenia sobie z emocjami – samookaleczenia.
Opis przypadku: Do gabinetu przychodzi nauczycielka, która informuje, że w czasie lekcji jej uczennica wyszła do toalety i samookaleczała się.
Działania, jakie należy podjąć: Pierwsze działanie to zorientowanie się, czy uczennica jest w stanie zagrożenia zdrowia lub życia. Jeśli tak, należy niezwłocznie zadzwonić pod numer alarmowy 112 oraz zawiadomić rodziców.
Jeśli nie, zaopatrz rany i podejmij rozmowę z uczennicą. Rozmowa to prosty sposób na poznanie trudności dziecka, jego przeżyć, myśli. Zadbaj o bezpieczne miejsce i dyskrecję. Nie naciskaj, daj czas, bądź wspierający i szczery. W rozmowie podkreśl, że są kwestie, których pedagog nie może pozostawić w tajemnicy – np. informacje o czymś, co zagraża zdrowiu czy życiu ucznia lub innych osób. Spróbuj dowiedzieć się, co się stało. Zapytaj, jak możesz pomóc. Nie bój się pytać o techniczne aspekty samookaleczania (np. jak to zrobiła, czego użyła, gdzie ma przyrząd, jak często to robi, gdzie się okalecza). Podążaj za tematem rozmowy dziecka i uważnie słuchaj, Gdy czegoś nie rozumiesz, sparafrazuj, dopytaj. Zapytaj o relacje z rodzicami, czy wiedzą o tym, jak się uczennica czuje. W trakcie rozmowy przygotuj uczennicę, że musisz poinformować rodziców; możesz zapytać, do którego rodzica zadzwonić.
W momencie zakończenia rozmowy, zanim rodzice przyjadą, podejmij tematy ogólne, bezpieczne, przyjemne, by uczennica miała czas na wyciszenie silnych emocji.
W trakcie rozmowy z rodzicami poinformuj spokojnym tonem o sytuacji. Przedstaw, jakie działania zostały podjęte i przygotuj rodzica na spotkanie z córką. Poproś, aby okazali cierpliwość i spokój. Postaraj się uspokoić ich emocje (rodzice mogą reagować różnie).
Gdy rodzice przyjadą odebrać córkę daj im czas na rozmowę. Pedagog powinien być przy niej obecny, aby w razie potrzeby wesprzeć uczennicę i/ lub rodziców, Poinformuj o miejscach, gdzie rodzice mogą udać się po pomoc, np. poradnia psychologiczno- pedagogiczna, poradnia zdrowia psychicznego, poradnia lekarza specjalisty. Ustal z rodzicami, że poinformują pedagoga przez dziennik elektroniczny lub telefonicznie o działaniach podjętych przez nich. Możesz zaproponować pomoc psychologiczno- pedagogiczną w szkole, np. w formie porad i konsultacji z psychologiem. Przypomnij też o możliwości skorzystania z doraźnej konsultacji z pedagogiem lub psychologiem, zarówno przez rodziców, jak i uczennicę.
Napisz notatkę służbową z tej sytuacji, uwzględniając wszystkie podjęte działania wobec uczennicy i jej rodziców.
Poinformuj wychowawcę klasy o zdarzeniu.
Monitoruj sytuację uczennicy, zarówno poprzez rozmowę z rodzicami, jak i uczennicą.
Sytuacja druga – Problemy rodzinne – przemoc domowa.
Opis przypadku: Do gabinetu przychodzi nieśmiało uczennica i komunikuje, że w domu rodzice ją biją.
Działania, jakie należy podjąć: Jest to bardzo poważne oskarżenie dziecka wobec rodziców, dlatego zachowaj ostrożność i spokój. Zapewnij bezpieczne miejsce, dyskretne, aby nikt rozmowie nie przeszkadzał. Zapewnij dziecko o dyskrecji, jednak powiedz również, że są takie sytuacje, których pedagog nie może utrzymać w tajemnicy.
W rozmowie spróbuj dowiedzieć się, co się stało, jak często dochodzi do agresji ze strony rodziców. Dowiedz się, który z rodziców jest przemocowy. Okaż dziecku wsparcie, oceń bezpieczeństwo dziecka w domu, zorientuj się, czy dziecko nie jest ranne.
Pamiętaj! Gdy posiądziesz wiedzę o przemocy wobec dziecka, masz obowiązek wszczęcia procedury Niebieskie Karty. Ponadto, z pewnością w Twojej placówce obowiązują lub są wdrażane Standardy osób małoletnich, w których są procedury, jak postępować w takim przypadku.
Sytuacja trzecia – Presja dobrych ocen i zbyt wygórowane wymagania rodziców wobec dziecka.
Opis przypadku: Do gabinetu przychodzi przygnębiony uczeń klasy ósmej, który nie radzi sobie z nauką szkolną, presją związaną ze zbliżającymi się egzaminami ósmoklasistów oraz wysokimi oczekiwaniami rodziców.
Działania, jakie należy podjąć: Przede wszystkim uczeń powinien otrzymać wsparcie. Rozmowa powinna przebiegać w spokojnej i bezpiecznej atmosferze oraz skupić się na tym, co uczeń może zrobić sam, aby poprawić swoją sytuację oraz co możemy zrobić my, jako szkoła, aby mu pomóc. Ważne, aby padły konkrety.
Warto omówić z uczniem sposób zarządzania czasem wolnym – być może uczeń większość swojego wolnego czasu przeznacza na rozrywkę, stąd trudności z nauką. W tym celu konieczna będzie dokładna analiza czasu spędzanego poza szkołą i być może modyfikacja – najpierw obowiązki, potem przyjemności (w tym miejscu warto zwrócić szczególną uwagę na czas ucznia przeznaczany na ekrany).
Uczeń powinien zostać zapewniony, że pedagog porozmawia z nauczycielami nt. jego trudnej sytuacji, ale dodatkowo uczeń powinien zrobić to samodzielnie, a więc porozmawiać z nauczycielami tych przedmiotów, z którymi ma największy problem. Jeśli uczeń ma zaległości czy też nie rozumie materiału z danego przedmiotu, powinien udać się do nauczyciela tego przedmiotu i poprosić o indywidualne wyjaśnienie niezrozumiałych treści. Być może konieczne będzie uczestnictwo w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych, aby nadrobić zaległości. Uczeń powinien mieć świadomość, że nie zawsze musi być najlepszy – ważne, aby systematycznie wypełniał swoje obowiązki i uczył się z przyjemnością. Warto porozmawiać na temat jego zainteresowań oraz planów na przyszłość.
Kolejny aspekt dotyczy relacji ucznia z rodzicami – należy zapytać, co jest dla niego najtrudniejsze oraz jak byłoby idealnie. Warto, aby pedagog zasugerował uczniowi spotkanie pedagoga z jego rodzicami, celem zaprezentowania innego punktu widzenia. Następnie dobrze byłoby, aby uczeń również porozmawiał ze swoimi rodzicami i przedstawił im własną perspektywę.
Nawiązując do zbliżających się egzaminów dobrze będzie zaproponować uczniowi techniki radzenia sobie ze stresem oraz techniki skutecznego uczenia się, które z pewnością przydadzą się w robieniu powtórek. Warto skorzystać z treści zawartych w książce E. Zubrzyckiej “Egzaminy bez spiny”. Na zakończenie uczeń powinien zostać zapewniony o możliwości rozmowy z pedagogiem zawsze, kiedy poczuje taką potrzebę.
Sytuacja czwarta – Niskie poczucie własnej wartości.
Opis przypadku: Wychowawca klasy trzeciej szkoły podstawowej zgłasza do pedagoga ucznia, który nieustannie powtarza, że jest głupi i nic nie umie. Dodatkowo chłopiec ciągle jest smutny oraz samotny – nie ma w klasie bliskiego przyjaciela (dołączył do klasy dopiero w obecnym roku szkolnym, więc jest uczniem nowym). Okazuje się także, że miały miejsce sytuacje, w których grupa chłopców z klasy śmiała się z niego (chłopiec jest niższy niż rówieśnicy, nosi okulary, nie radzi sobie w sporcie).
Działania, jakie należy podjąć: Przede wszystkim pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla ucznia nie powinna zakończyć się na jednym spotkaniu, ale przyjąć formę regularnych zajęć. Uczeń zdecydowanie potrzebuje wsparcia nakierowanego na wzmocnienie poczucia własnej wartości, czego nie uda się osiągnąć w trakcie jednego spotkania.
Pierwsze spotkanie z pedagogiem powinno skupić się na poznaniu dziecka oraz nawiązaniu z nim relacji. Uczeń powinien poczuć się swobodnie i bezpiecznie, gdyż tylko w takiej atmosferze będzie możliwa efektywna współpraca. Chcąc lepiej poznać dziecko, warto porozmawiać z nim o jego zainteresowaniach, zajęciach pozalekcyjnych, rodzeństwie oraz ulubionych formach spędzania wolnego czasu. Dla rozluźnienia atmosfery można skorzystać z wybranej gry karcianej bądź planszowej – dzieci uwielbiają gry i zwykle dzięki nim przełamywane są wszelkie lody 🙂
Istotne będą także pytania dotyczące klasy – m.in. jak uczeń się w niej czuje, czy ma bliskich kolegów/koleżanki, czy lubi przebywać w klasie i chodzić do szkoły, co jest dla niego najtrudniejsze oraz czy miały miejsce jakieś zdarzenia, które wspomina jako szczególnie przykre. Mając tę wiedzę od samego ucznia, koniecznym może być wejście pedagoga do klasy i przeprowadzenie lekcji profilaktycznej dotyczącej wzajemnego szacunku i budowania właściwych relacji koleżeńskich. W tym celu można skorzystać z materiałów dostępnych w ramach kampanii społecznej “Bądź kumplem, nie dokuczaj”.
Konieczne będą również rozmowa pedagoga z wychowawcą i wspólne ustalenie dalszej pomocy uczniowi (ogromna rola wychowawcy, aby dbać o integrację klasy i jak najszybciej reagować na wszelkie sytuacje trudne, w tym wyśmiewanie czy izolowanie wybranych uczniów z grupy), a także spotkanie z rodzicami. Rodzic musi wyrazić zgodę na wszelkie formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla ucznia, w tym na cykliczne spotkania z pedagogiem. Warto przedstawić ogólny zarys zajęć (co planujemy na nich robić) oraz wskazać na konieczność takiej pracy (wzmocnienie poczucia własnej wartości ucznia).
Podsumowanie
Wniosek z przeprowadzonych studiów przypadków wskazuje na istotną rolę gabinetów szkolnych specjalistów w rozwiązywaniu różnorodnych problemów uczniów. Każdy z opisanych przypadków ukazuje, że wsparcie psychologiczne, pedagogiczne czy terapeutyczne może mieć kluczowe znaczenie dla rozwoju uczniów oraz ich radzenia sobie w szkole i życiu codziennym. Gabinety szkolnych specjalistów odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu wsparcia uczniom w różnych obszarach ich życia szkolnego oraz osobistego. Współpraca na linii nauczyciel-specjalista-uczeń-rodzic może prowadzić do znaczących postępów w rozwoju i funkcjonowaniu uczniów, tworząc zdrowsze i bardziej pomocne środowisko szkolne.
Pamiętajcie, że każdy przypadek jest inny. Przedstawione przez nas działania potraktujcie jako wskazówkę czy inspirację, jak można dany problem rozwiązać.
