Uzależnienie od internetu i gier komputerowych

Kilka wskazówek jak zadbać o bezpieczeństwo dzieci i młodzieży + plakat do pobrania

Zwykle, kiedy mówimy o uzależnieniach na myśl przychodzi nam alkohol, papierosy czy substancje psychoaktywne. Jeszcze do niedawna uzależnienie od internetu było zjawiskiem nieznanym. Wraz z rozwojem technologii i coraz większym dostępem do komputera, telefonu i tabletu zwłaszcza wśród młodych ludzi, możemy obserwować niepokojące zjawisko, jakim jest uzależnienie od internetu zwane inaczej netoholizmem czy siecioholizmem.

Dlaczego tak się dzieje, że właśnie najmłodsi narażeni są najbardziej?

Przede wszystkim dlatego, że świat wirtualny imponuje ciekawymi i różnorodnymi bodźcami: kolorami, dźwiękami, interesującą treścią, a to wszystko przyciąga uwagę, podoba się, ale też odrywa od szarej, niekiedy smutnej rzeczywistości. W sieci wszystko jest możliwe, a młoda osoba ma poczucie pełnej anonimowości oraz akceptacji tego, kim jest. Bardzo ważne jest, aby już od najmłodszych lat uwrażliwiać dzieci na szkodliwe działanie internetu, który w nadmiarze szkodzi i uzależniania. Odpowiednie działania profilaktyczne i pokazywanie negatywnego wpływu, jaki niesie ze sobą nieograniczony czas spędzony w sieci pozwoli zaopatrzyć najmłodszych w niezbędną wiedzę dotyczącą szkodliwości internetu.

Na początku warto zadać młodemu człowiekowi trzy ważne pytania, które powinny skłonić do refleksji:

• Ile godzin w ciągu dnia przeznaczasz na korzystanie z internetu?
• Czy grając w gry komputerowe lub surfując po internecie zaniedbujesz swoje obowiązki szkolne (np. nie masz czasu na naukę do sprawdzianu, odrobienie zadań domowych)?
• Czy wystarcza Ci czasu na kontakty z przyjaciółmi, rozwijanie swoich pasji i zainteresowań?

Uzależnienie od gier komputerowych

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w 2018 roku wpisała uzależnienie od gier (gaming disorder) na listę Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-118. Uzależnienie od gier znajduje się w grupie uzależnień behawioralnych (addictive behavior disorder) i opatrzone jest kodem 6C51.

Teraz zapraszam Was do obejrzenia krótkiego filmiku, który idealnie sprawdzi się podczas lekcji profilaktycznej, ale także może posłużyć, jako inspiracja do rozmowy rodzica z dzieckiem na temat nadmiernego korzystania z gier internetowych. Filmik pokazuje dwa alternatywne rozwiązania – co się stanie, jeśli Szymon zostanie w domu i nie pojedzie na wycieczkę, a co będzie, kiedy postanowi wyruszyć na weekend z przyjaciółmi. Zobaczcie sami 🙂

Według WHO o uzależnieniu od gier komputerowych mówimy wtedy, gdy przez co najmniej 12 miesięcy występują stałe i powtarzające się zachowania:

• gracz traci kontrolę nad graniem (gra zbyt często, zbyt długo, ma problem, by przestać grać),
• granie staje się ważniejsze od innych czynności życiowych, zajęć i zainteresowań,
• mimo zauważania przez gracza negatywnych konsekwencji wpływających na jego życie rodzinne, zdrowie, edukację, pracę oraz inne istotne aspekty życia granie jest kontynuowanie – gracz nie potrafi przestać.

Pamiętajmy, że od komputera można się uzależnić. Niestety w dzisiejszych czasach często mamy do czynienia z pomieszaniem świata realnego z wirtualnym. Świat internetu wciąga i pozwala się zatracić, jednak prawdziwe życie toczy się w realnym świecie, a nie na monitorze komputera, telefonu czy tableta. Nie oznacza to jednak, że komputer jest zły i nie można z niego korzystać. Absolutnie nie! Internet to wielkie dobrodziejstwo naszych czasów, jednak ważne jest, aby korzystać z niego w mądry i odpowiedzialny sposób. Na wszystko w życiu powinien być odpowiedni czas, także na gry komputerowe. Nie mogą one zabierać całego wolnego czasu i powodować zaniedbywania innych sfer życia. Komputer nie może być najważniejszą rzeczą w życiu młodego człowieka.

Powody grania w gry komputerowe przez dzieci i młodzież

Wiedząc już, że uzależnienie od internetu i gier komputerowych istnieje spróbujmy odpowiedzieć sobie na pytanie, dlaczego dzieci uciekają w świat wirtualny? Poniżej tylko kilka z wielu możliwości, jednak najczęściej obserwowane są następujące powody:

• dzieci czują się samotne, brakuje im autentycznej relacji z rodzicami oraz bezpiecznej więzi,
• rodzice nie interesują się dziećmi, zwłaszcza ich sposobem spędzania wolnego czasu, stąd nie mają pojęcia, co dziecko robi w sieci i ile czasu spędza przed komputerem lub wprost przeciwnie cieszą się, że dziecko potrafi samo zorganizować sobie czas i czymś się zająć (mają tzw. święty spokój, dzięki któremu mogą zająć się sobą),
• brakuje granic w relacji rodzic-dziecko – rodzice nie potrafią wyznaczyć ram, w obrębie których dziecko może się poruszać (rodzic nie potrafi powiedzieć nie, nie ma wyznaczonych jasnych zasad postępowania, tego, co wolno, a czego nie, nie ma konsekwencji łamanych ustaleń),
• zaburzona jest struktura rodziny (dzieci rządzą w domu, mogą robić wszystko to, na co mają ochotę),
• dzieci mają niskie poczucie własnej wartości, co przekłada się na słabą umiejętność lub jej brak w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami (w realnym świecie),
• w domu rodzinnym występuje trudna sytuacja (np. kłótnie między członkami rodziny, rozwód rodziców, alkohol, przemoc) – dziecko potrzebuje oderwania się od smutnej rzeczywistości,
• występują problemy w nauce wynikające często z trudności z koncentracją uwagi, nadruchliwością, zaburzeniami nastroju – dziecko nie radzi sobie w szkole,
• pojawiają się trudne emocje, z którymi młodzi ludzie nie potrafią sobie poradzić.

Jak rozpoznać u dziecka uzależnienie od internetu?

Uzależnienie od internetu przez dzieci i młodzież jest niebezpiecznym zjawiskiem o którym mogą świadczyć następujące symptomy:

• zatracanie się – spędzanie przy komputerze coraz większej ilości czasu kosztem innych dotychczasowych zainteresowań,
• brak możliwości skorzystania z komputera powoduje rozdrażnienie, a nawet rodzi agresję,
• zapominanie o wszystkich swoich potrzebach, takich jak jedzenie, obowiązki szkolne, zaniedbanie higieny,
• pojawiają się konsekwencje w różnych obszarach życia – słabsze oceny, oddalanie się przyjaciół, porzucenie swoich pasji,
• granie bez opamiętania – wpadanie w „ciągi komputerowe”, czyli siedzenie przed komputerem po kilka godzin bez przerwy, bez możliwości oderwania się – próby ograniczenia ilości czasu spędzanego przed komputerem są nieudolne,
• kłamanie, co do ilości czasu spędzonego przy komputerze,
• kłopoty zdrowotne spowodowane brakiem ruchu,
• wszyscy zaczynają dostrzegać, że jest problem, tylko nie osoba, której to dotyczy.

W przypadku uzależnienia ważne jest występowanie co najmniej 3 objawów z wyżej wymienionych. Pani Karina Stasiak, w wywiadzie udzielonym dla portalu uzaleznieniabehawioralne.pl (cały wywiad dostępny – tutaj >) mówi, że o tym czy dziecko jest uzależnione nie decyduje tylko ilość czasu spędzanego w internecie, ponieważ potrzebne są także inne objawy. Głównie chodzi o nieumiejętność kontroli czasu spędzanego w sieci (osoba czuje przymus grania, wchodzenia do internetu) oraz negatywne konsekwencje wynikające z nadmiernej działalności w sieci. Dzieci, które nie mają granic, a więc korzystają z komputera bez ograniczeń przestają rozwijać się w innych obszarach społecznościowych, takich jak tworzenie relacji czy wyrażanie uczuć, ale także pojawia się zmęczenie mózgu powodujące kłopoty z koncentracją, trudności w zapamiętywaniu i odrabianiu lekcji. Zatem bardzo ważne jest, aby rodzice mieli kontrolę nad tym, ile czasu dzieci spędzają w internecie. Ponadto pamiętajmy, że treści w internecie mimo, iż są ogólnodostępne nie zawsze będą odpowiednie dla wszystkich – dziecko w wieku 8 lat, nie powinno korzystać z treści przeznaczonych dla 12 czy 18 – latków. 

Co może zrobić rodzic?

Rady zaczerpnięte z materiału: Bezpieczeństwo dzieci online. Kompendium dla rodziców, nauczycieli i profesjonalistów, Polskie Centrum Programu Safer Internet Wydanie III, Warszawa 2015 – materiał do pobrania – tutaj >.

• Spróbować porozmawiać z dzieckiem i wprost określić swoje obawy.
• Rozpoznać sytuacje, w których dziecko z większą intensywnością sięga po internet. Mogą to być sytuacje trudne, z którymi nie może sobie poradzić.
• Ustalić stały harmonogram dnia i wyznaczać określony czas na korzystanie z internetu.
• Starać się stopniowo zmniejszać czas korzystania z internetu.
• Nagradzać sukcesy i postępy.
• Skontaktować się z psychologiem.
• Skonsultować się z Telefonem dla Rodziców i Nauczycieli w Sprawach Bezpieczeństwa Dzieci 800 100 100.

Dobrą praktyką jest ustalenie sztywnych reguł, które jasno określają czas oraz to, co dzieci rzeczywiście mogą robić na komputerze, telefonie czy tablecie. W kolejnym artykule znajdziecie domowe zasady ekranowe, które mogą stać się inspiracją do opracowania własnych reguł lub gotowym materiałem, który od razu można wcielić w życie.

Diagnoza uzależnienia od internetu lub gier

Uzależnienie od internetu lub gier może być zdiagnozowane przez lekarza specjalizującego się w terapiach uzależnień. Zaburzenie to leczy się w ośrodkach uzależnień, a terapia z reguły trwa wiele tygodni.

Bardzo dobry artykuł skierowany przede wszystkim do rodziców o tym jak rozmawiać z nastolatkiem o uzależnieniu od komputera znajdziecie – tutaj >

PLAKAT DO POBRANIA

Na koniec zachęcam Was do pobrania plakatu, który przygotowałam z myślą o dzieciach zarówno tych młodszych, jak i starszych. Mam nadzieję, że rady, w nim zawarte będą dla wszystkich młodych ludzi cenną wskazówką oraz zapewnią mądre korzystanie z zasobów sieci.

Źródła:

• N. Kardaras, Dzieci ekranu. Jak uzależnienie od ekranu przejmuje kontrolę nad naszymi dziećmi i jak wyrwać je z transu, Warszawa 2018.
• World Health Organization
• uzaleznieniabehawioralne.pl 
• orange.pl
• cik.uke.gov.pl