Krótko o tym, że każdy może być szczęśliwy + dwie tematyczne książki
W minioną niedzielę (20 marca) obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Szczęścia. Z tej okazji przygotowałam krótki artykuł, w którym chcę zaznajomić Was z cebulową teorią szczęścia prof. Janusza Czapińskiego – swoją drogą jestem ciekawa czy słyszeliście o tej teorii?
Dla osób, które zupełnie nie znają teorii szczęścia zaproponowanej przez prof. Czapińskiego zwykle pierwszym pytaniem, które się nasuwa jest – co wspólnego ze szczęściem ma cebula? Jak się okazuje sporo 😊 Pojęcie „cebuli dobrostanu” zostało wprowadzone przez Czapińskiego w latach 90. Jest to mechanizm psychologiczny, który w odniesieniu do szczęścia pokazuje zależność pomiędzy trzema ważnymi aspektami: subiektywnym poczuciem szczęścia, zewnętrznymi okolicznościami oraz cechami osobowości każdej jednostki. Dzięki tym poziomom człowiek jest w stanie mierzyć się z przeciwnościami losu, szukać pozytywów nawet w najtrudniejszych doświadczeniach swojego życia, a co najważniejsze odnaleźć w sobie siłę, aby podnieść się po kryzysie. Optymistyczna wizja szczęścia wnikająca z cebulowej teorii jest pocieszająca dla wszystkich, którzy mają poczucie, że szczęście jest gdzieś daleko lub też, że odeszło bezpowrotnie wskutek, np. bolesnych wydarzeń.
Każdy człowiek (ludzki umysł) dąży do stanu homeostazy szczęścia, czyli inaczej stanu równowagi. Równowaga szczęścia w naszym życiu może zostać zachwiana w wyniku jakiegoś trudnego, niekiedy dramatycznego zdarzenia. Cebulowa teoria szczęścia zakłada, że nawet po największym dramacie życiowym można się podnieść, ponieważ wola życia (warstwa najgłębsza cebuli) będzie próbowała osiągnąć standardowo odczuwany poziom szczęścia, a więc zrobi wszystko, aby wyrównać deficyty powstałe w wyniku trudnego zdarzenia. Każde tego typu zdarzenie jest różnie postrzegane przez daną osobę i właśnie ten indywidualny stosunek do kryzysowej sytuacji wpływa na dobrostan subiektywny, czyli ogólne zadowolenie z życia (drugą warstwę cebuli). Satysfakcje cząstkowe (warstwa trzecia cebuli), a więc zadowolenie z poszczególnych dziedzin życia możemy kształtować każdego dnia, ponieważ wynikają one z bieżących sytuacji. Jest to zatem wszystko to, co przytrafia się nam na co dzień wraz z naszymi reakcjami na dane sytuacje i postrzeganiem ich w kategoriach negatywnych lub pozytywnych.
Według cebulowej teorii szczęścia prof. Janusza Czapińskiego szczęście składa się z trzech warstw:
WOLA ŻYCIA (zasób genetyczny) – jest najgłębszą warstwą, uwarunkowaną genetycznie, niezmienną, a więc niewrażliwą na zmiany zachodzące w otoczeniu i pozostającą poza kontrolą świadomości (odporną na ludzką świadomość). Wola życia jest odpowiedzialna za ogólny poziom szczęścia, które odczuwamy na co dzień. U jednych z nas jest on wyższy, u innych niższy i nie zmienia się przez całe nasze życie. Wola życia daje nam siłę umożliwiającą radzenie sobie nawet z najbardziej trudnymi sytuacjami, pozwala zachować zdrowy rozsądek i nie załamywać się. Po dramatycznych zdarzeniach dąży do szybkiego podniesienia się i odzyskania stanu właściwego – stanu równowagi. Profesor Czapiński mówi, że wola życia różni się w zależności od człowieka. Wyjaśnia to, dlaczego jedni ludzie są bardziej odporni na trudne życiowe zdarzenia i mimo przeciwności losu potrafią odnaleźć w życiu radość i szczęście, podczas gdy inni, mimo dobrostanu i ogólnego powodzenia w życiu z trudem dostrzegają jakiekolwiek pozytywy i potrafią się nimi cieszyć.
DOBROSTAN SUBIEKTYWNY (ogólne zadowolenie z życia, poczucie szczęścia) – to kolejny poziom, tym razem związany ze świadomym przeżywaniem poczucia szczęścia. Jest podsumowaniem, które mamy w odniesieniu do tego co było, jest i będzie. Inaczej można powiedzieć, że jest to bilans życiowy dotyczący naszej przeszłości, przyszłości i teraźniejszości. Dobrostan subiektywny rozumiany jako ogólne zadowolenie człowieka z życia pozostaje pod wpływem sąsiednich warstw (woli życia i satysfakcji cząstkowych) i jest kompromisem między zależnymi od czynników zewnętrznych satysfakcji cząstkowych, a stałym poczuciem szczęścia wynikającym z woli życia. Dobrostan subiektywny wiąże się z indywidualnymi doświadczeniami, które wynikają z naszej osobistej historii.
SATYSFAKCJE CZĄSTKOWE (zadowolenie z poszczególnych dziedzin życia) – to warstwa najbardziej zewnętrzna, którą możemy kształtować. Tworzą ją konsekwencje zdarzeń z codziennego życia oraz zadowolenie z poszczególnych obszarów między innymi pracy, rodziny, domu, relacji społecznych oraz dochodów. Innymi słowy jest to wszystko to, co przytrafia nam się każdego dnia, a więc sytuacje, jakie nas spotykają oraz nasze reakcje na zaistniałe zdarzenia. Warstwa ta w dużej mierze zależy od siły naszej woli. Bardzo ważne jest, ile w naszej codzienności dostrzegamy pozytywów oraz jak rozpatrujemy sytuacje trudne – jako porażki czy raczej lekcje na przyszłość. Koncentracja na porażkach nie prowadzi do szczęścia. Satysfakcje cząstkowe wpływają na poziom naszego dobrostanu subiektywnego.
Podsumowując teorię prof. Czapińskiego można stwierdzić, że to na ile jesteśmy szczęśliwi zależy nie tylko od naszych genów, czyli zasobu, który otrzymaliśmy przy urodzeniu. Satysfakcje cząstkowe i dobrostan psychiczny także mają wpływ na szczęście, wynikające w dużej mierze z naszego podejścia do życia. Szklanka zawsze może być do połowy pełna lub pusta. Nasza interpretacja zdarzeń ma ogromne znaczenie na ogólne poczucie szczęścia. Bardzo dużo zależy od tego, ile dobrego potrafimy dostrzec w zwyczajnych chwilach, które przytrafiają się nam na co dzień. Czasami zmiana podejścia na bardziej pozytywne pokazuje nam świat w zupełnie innych barwach. Profesor Czapiński sam określił swoją teorię, jako pocieszającą, gdyż według niego poziom szczęścia, który mamy zapisany w genach zawsze musi wrócić do stanu równowagi. W praktyce oznacza to, że nawet, jeśli nasze szczęście zostanie zachwiane przez zdarzenia losowe (np. śmierć bliskiej osoby, utratę pracy, rozwód) z czasem jesteśmy w stanie otrząsnąć się i po trudnym zdarzeniu wrócić do normalnego funkcjonowania.
Kończąc chcę Wam polecić dwie tematyczne książki. Pierwsza z nich PSYCHOLOGIA POZYTYWNA. NAUKA O SZCZĘŚCIU, ZDROWIU, SILE I CNOTACH CZŁOWIEKA pod red. prof. Janusza Czapińskiego to swego rodzaju naukowa biblia psychologii pozytywnej. Książka jest zbiorem tekstów wybitnych badaczy szczęścia i zdrowia psychicznego, dlatego też pisana jest typowo naukowym językiem. Domyślam się, że nie jest to pozycja dla każdego, natomiast osoby, które interesują się psychologią i lubią wiedzieć więcej z pewnością znajdą w niej wiele cennych informacji, a przede wszystkim rzetelnej wiedzy. Ważna lektura dla studentów między innymi psychologii, socjologii, medycyny oraz pedagogiki.
Druga pozycja CO Z TYM SZCZĘŚCIEM? PSYCHOLOGIA POZYTYWNA W PRAKTYCE to luźna książka napisana prostym i zrozumiałym dla każdego językiem mająca formę poradnika. Oprócz konkretnej wiedzy dotyczącej psychologii pozytywnej oraz pozytywnego myślenia i różnic między nimi, w książce zawarte są wskazówki mające pomóc cieszyć się życiem i dążyć do poczucia spełnienia. Dodatkowo można znaleźć inspirujące historie ludzi, którzy poprawili jakość swojego życia i wpłynęli na swoje szczęście.
Artykuł został napisany w oparciu o następujące źródła:
- Ichiro K., Fumitake K., Odwaga bycia nielubianym. Warszawa 2017.
- Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu i cnotach człowieka, pod red. J. Czapińskiego, Warszawa 2004.
- Trzebińska E., Psychologia pozytywna, Warszawa 2008.
