Rozwijanie poszczególnych typów inteligencji
Temat inteligencji wielorakich został poruszony w ostatnim artykule – tutaj >, gdzie znajdziecie szczegółowe założenia dotyczące teorii Howarda Gardnera. Mimo że teoria inteligencji wielorakich nadal budzi wiele wątpliwości, zwłaszcza w środowisku naukowym (m.in. od lat 80. badacze zadają pytania o teoretyczne podstawy inteligencji wielorakich) ma także wielu zwolenników, w tym przede wszystkim praktyków edukacyjnych.
Zostawiając spory naukowe trzeba przyznać, że teoria Gardnera w swoich założeniach ma wiele uniwersalnych treści, które z powodzeniem przydają się w edukacji. Opierając się na podstawowych założeniach tej teorii sprawdźmy, jak mogą one wpływać na proces uczenia się.
- Wszyscy ludzie posiadają pewne podstawowe zdolności, które odpowiadają każdej z inteligencji.
- Inteligencje pojawiają się w różny sposób na różnych etapach rozwoju, dlatego też kształcenie oraz ocenianie powinny być do tego dostosowane.
- Jedne inteligencje są bardzo mocno rozwinięte, inne słabiej, stąd każdy człowiek posiada swoje mocne i słabe strony.
- Mocne i słabe strony wyjaśniają różnice indywidualne pomiędzy ludźmi.
- Świadomość mocnych stron pozwala na wykorzystywanie ich do rozwoju słabych stron.
- Na wczesnym etapie rozwoju ważny jest równomierny rozwój wszystkich sfer, dlatego też rozwój dzieci powinien być wszechstronny, a nie z góry ukierunkowany lub skupiający się tylko na jednej sferze.
- To, co będzie odpowiednie dla rozwoju danej inteligencji na wcześniejszym etapie rozwojowym, może być nieodpowiednie lub niewystarczające w późniejszych etapach i odwrotnie.
- Dzięki różnym inteligencjom każdy może mieć inne preferencje, co do sposobów uczenia się, a także inne możliwości osiągania różnego rodzaju sukcesów.
- Właściwy sposób wykorzystania swojego potencjału w określonej dziedzinie sprawia, że każdy człowiek może odnieść w niej życiowy sukces.
Będąc nauczycielem warto poznać indywidualne predyspozycje (profile) swoich uczniów, aby lepiej dopasować metody i formy pracy pamiętając przy tym, że praca z młodszymi uczniami powinna być nastawiona na wszechstronny rozwój.
W nauczaniu należy przede wszystkim wykorzystywać nowoczesne metody kształcenia, w tym metody aktywizujące. Dzięki temu uczniowie będą mogli uczyć się w sposób aktywny i twórczy oraz rozwijać się zgodnie z ich indywidualnym profilem inteligencji.
Pracując w zgodzie z zainteresowaniami uczniów oraz bazując na ich indywidualnym potencjale zdecydowanie wzrasta poziom motywacji do nauki, a także satysfakcja z odnoszonych sukcesów – któż z nas nie lubi uczyć się tego, co sprawia mu przyjemność, w czym jest się dobrym czy co nas interesuje? 🙂
Nie każdy może być wybitnym matematykiem czy naukowcem, ale osiągnięcia w innych dziedzinach, np. artystycznych czy sportowych są tak samo ważne. Nigdy nie powinno się porównywać uczniów między sobą, bo każdy jest inny i tym samym wyjątkowy. W założeniach Gardnera, żadna inteligencja nie jest lepsza ani gorsza. Takie podejście sprawia, że każdy, bez względu na swoje możliwości, ma w życiu szansę na sukces.
Teraz przyjrzyjmy się aktywnościom, które wspomagają rozwój inteligencji wielorakich u młodszych i starszych dzieci:
INTELIGENCJA JĘZYKOWA – można ją rozwijać i wykorzystywać w procesie uczenia poprzez:
- zgadywanki,
- gry słowne, pamięciowe, dotyczące nazw i miejsc
- czytanie bajek, opowiadań, artykułów prasowych,
- opowiadanie lub kończenie bajek bądź historyjek przez dziecko,
- wymyślanie opowiadań (i zapisywanie ich),
- śpiewanie,
- recytację wierszy,
- układanie zagadek, skeczy,
- rozmowy z dzieckiem podczas których młody człowiek ma okazję wyrazić swoje zdanie na dany temat, odpowiedzieć na zadawane mu pytania,
- branie udziału w debatach, dyskusjach,
- przeprowadzanie wywiadów,
- pisanie i redagowanie gazetki szkolnej,
- pisanie na stronę internetową szkoły.
– INTELIGENCJA LOGICZNO-MATEMATYCZNA – można ją rozwijać i wykorzystywać w procesie uczenia poprzez m.in.:
- zagadki pobudzające myślenie,
- zadania matematyczne,
- gry liczbowe,
- samodzielne rozwiązywanie problemów,
- analizowanie i interpretowanie danych,
- liczenie,
- układnie historyjek obrazkowych,
- wymyślanie „co by było, gdyby…”,
- prognozowanie,
- doświadczenia praktyczne – np. wspólne gotowanie, przygotowywanie posiłków, majsterkowanie,
- wymyślanie zalet i wad różnych przedmiotów, czynności,
- wykonywanie zadań krok po kroku,
- wyciąganie wniosków z bajek, opowiadań, historyjek.
– INTELIGENCJA MUZYCZNA – można ją rozwijać i wykorzystywać w procesie uczenia poprzez m.in.:
- wyróżnianie i nazywanie dźwięków z otoczenia (np. podczas spaceru),
- wymyślanie rymowanek i piosenek,
- śpiewanie piosenek,
- granie na instrumentach muzycznych,
- słuchanie różnorodnej muzyki (odpowiedni rodzaj muzyki także przy nauce),
- rysowanie do muzyki,
- prezentowanie swoich umiejętności przed szerszą publicznością,
- zamienianie w piosenki wiadomości do zapamiętywania,
- łączenie muzyki z innymi przedmiotami,
- komponowanie muzyki za pomocą komputera,
- korzystanie z muzyki, aby się zrelaksować, zmienić swój nastrój.
– INTELIGENCJA WIZUALNO-PRZESTRZENNA – można ją rozwijać i wykorzystywać w procesie uczenia poprzez m.in.:
- wykonywanie prac plastycznych,
- poznawanie i pracę różnymi technikami plastycznymi,
- sklejanie modeli,
- układnie puzzli, kloców,
- lepienie z plasteliny, modeliny i innych mas plastycznych,
- oglądnie ilustracji,
- rysowanie map, wykresów, diagramów,
- korzystanie z map myśli i map pojęć,
- podkreślanie na kolorowo,
- grupowanie przedmiotów,
- wizualizowanie różnych zagadnień,
- zmienianie swojego położenia w pomieszczeniu by uzyskać różne perspektywy,
- oglądanie filmów wideo lub tworzenie własnych.
– INTELIGENCJA PRZYRODNICZA – można ją rozwijać i wykorzystywać w procesie uczenia poprzez m.in.:
- prowadzenie hodowli roślin (obserwację),
- wykonywanie doświadczeń,
- spacery i wycieczki,
- oglądanie programów przyrodniczych,
- opiekowanie się własnym zwierzątkiem,
- odwiedzanie ogrodów zoologicznych, wystaw przyrodniczych itp.
– INTELIGENCJA RUCHOWA – można ją rozwijać i wykorzystywać w procesie uczenia poprzez m.in.:
- uprawianie sportu,
- uczestnictwo w zajęciach artystycznych,
- łączenie ruchu z nowymi wiadomościami (np. taniec podczas nauki),
- zagadki ruchowe (kalambury),
- zabawy z przyborem do ćwiczeń,
- korzystanie z modeli, urządzeń technicznych, klocków Lego,
- używanie pomocy naukowych przy naukach ścisłych,
- powtarzanie materiału w myślach podczas aktywności fizycznej,
- wyrażanie swoich emocji za pomocą ruchu,
- udział w przedstawieniach teatralnych, zajęciach sportowych, grach zespołowych,
- pstrykanie palcami, klaskanie, tupanie, skakanie, wspinanie się.
– INTELIGENCJA INTERPERSONALNA – można ją rozwijać i wykorzystywać w procesie uczenia poprzez m.in.:
- zabawy lub naukę w większym gronie,
- pracowanie w zespołach,
- uczenie się od siebie nawzajem,
- pomaganie innym w nauce,
- częste rozmowy i porozumiewanie się z innymi,
- prowadzenie rozmów ze znajomymi przez telefon,
- oglądnie ilustracji, książek połączone z rozmową na temat uczuć i myśli przedstawionych osób,
- powierzenie obowiązków i zadań do wykonania.
– INTELIGENCJA INTRAPERSONALNA – można ją rozwijać i wykorzystywać w procesie uczenia poprzez m.in.:
- samodzielne planowanie swojej pracy,
- zindywidualizowane gry i zabawy,
- wyznaczenie własnego miejsca pracy,
- słuchanie swojej intuicji,
- wypowiadanie własnych opinii,
- pisanie książki lub dziennika opisującego swoje życie,
- pozwolenie sobie na bycie innym niż wszyscy,
- dyskusję o swoich doświadczeniach i związanych z nimi odczuciach,
- korzystanie z afirmacji,
- myślenie o swoim myśleniu.
Co sądzicie o teorii inteligencji wielorakich w kontekście uczenia się?
Źródła:
- Gardner H., Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2002.
- Poleszak W., Porzak R., Kata G., Kopik A., Diagnoza i wspomaganie w rozwoju dzieci uzdolnionych. Test Uzdolnień Wielorakich i materiały dydaktyczne, ORE, Warszawa 2014.
- Tyszkowska M., Metaanaliza krytycznego dyskursu nad teorią wielorakich inteligencji Howarda Gardnera, Przegląd Badań Edukacyjnych, nr 24 (1/2017), s. 137–149.
