Kilka najważniejszych faktów o mózgu z okazji Europejskiego Dnia Mózgu + pomysł na zajęcia z uczniami i bezpłatne karty pracy do pobrania
Mózg fascynuje ludzi od dawna i nie ma się co dziwić – jest to niezwykle ciekawy i złożony organ, określany także jako centrum dowodzenia organizmu. Nie wzięło się to przypadkowo, ponieważ to właśnie mózg kontroluje nasze zachowanie i myślenie, a więc odpowiada za funkcjonowanie każdego z nas i jakość życia w ogóle. Z okazji Europejskiego Dnia Mózgu (18 marca) przyjrzyjmy się nieco bliżej temu fascynującemu narządowi oraz sprawdźmy, co zrobić, aby mózg był jak najdłużej w doskonałej formie.
Kilka podstawowych informacji na temat mózgu:
- Przeciętny mózg waży ok. 1,5 kg.
- Mózg wraz z rdzeniem kręgowym tworzy ośrodkowy układ nerwowy.
- Jest zbudowany z komórek nerwowych zwanych neuronami, które mogą tworzyć dziesiątki tysięcy połączeń.
- Dzieli się na dwie półkule połączone ze sobą spoidłem wielkim, dzięki któremu zachodzi wymiana informacji między półkulami.
- W półkulach mózgowych znajdują się zwoje mózgowe odpowiadające za poszczególne cechy i funkcje życiowe.
- Lewa półkula odpowiada za mowę, rozumienie mowy, czytanie, pisanie, logiczne myślenie, odczuwanie pozytywnych emocji.
- Prawa półkula odpowiada za kreatywność, myślenie abstrakcyjne, wyobraźnię, zdolności muzyczne, plastyczne i artystyczne, intuicję oraz odczuwanie negatywnych stanów emocjonalnych.
- Mózg składa się z czterech płatów odpowiadających za różne obszary naszego organizmu – są to: płat potyliczny, skroniowy, ciemieniowy, czołowy. Obecnie naukowcy mówią także o piątym płacie – limbicznym.
Nasz mózg cały czas pozostaje w trybie praca – nigdy nie odpoczywa, nawet wtedy, kiedy śpimy. Nieustannie docierają do nas różne bodźce (m.in. obrazy, dźwięki, dotyk), a mózg nie tylko je odbiera, ale przede wszystkim przetwarza – wybiera to, co dla nas najważniejsze, a eliminuje to, co niepotrzebne. Zatem ważne jest, aby mózg działał prawidłowo i zawsze był w dobrej formie. Dużo w tym zakresie zależy od nas, bo jak się okazuje nasza kondycja umysłowa nie jest zależna tylko od genów, które dziedziczymy, ale przede wszystkim od tego, jak się zachowujemy. Warto zwrócić uwagę na kilka ważnych aspektów, które mają ogromny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie naszego mózgu.
ODŻYWIANIE – to jeden z podstawowych elementów mających wpływ na prawidłowe funkcjonowanie mózgu. Odpowiednio zbilansowana dieta bogata przede wszystkim w kwasy Omega 3 i 6, witaminy z grupy B, a także magnez i lecytynę korzystnie wpływa na sprawność naszego umysłu m.in. wspomagając pamięć oraz koncentrację. Warto zadbać o dietę bogatą w świeże warzywa i owoce, jeść ryby i orzechy, dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, natomiast całkowicie wyeliminować lub znacznie ograniczyć przetworzoną żywność oraz używki.
Warto przypomnieć sobie, co działa niekorzystnie na nasz mózg:
- palenie papierosów (w tym palenie bierne),
- picie alkoholu,
- duża ilość cukru w diecie,
- spożywanie przetworzonych produktów obfitujących w sztuczne barwniki i aromaty,
- przejadanie się,
- produkty typu fast food.
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA – brak aktywności fizycznej stanowi czynnik ryzyka wielu zaburzeń somatycznych, takich jak otyłość, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba wieńcowa serca i cukrzyca. Natomiast obecność tych chorób stanowi czynnik ryzyka dla zdrowia mózgu. Nawet niewielka ilość ruchu (np. 20 minut biegu lub spaceru dziennie) poprawia sprawność i wydajność mózgu, a także pozwala zredukować stres i niepokój. Ruch pobudza, poprawia nastrój, wpływa na koncentrację oraz podnosi odporność na stres. Niestety siedzenie, jakże intensywnie przez nas praktykowane, jest cichym nałogiem dzisiejszych czasów, który szkodzi zdrowiu.
STRES – niewielka ilość stresu działa na nas konstruktywnie – mobilizuje do działania, a nawet dodaje energii. Jednak długotrwały, silny stres sprawia, że ciało produkuje kortyzol (hormon stresu), który bardzo niekorzystnie wpływa na pracę mózgu. Osobom, które są ciągle zestresowane dużo trudniej się funkcjonuje (uczy lub pracuje), ponieważ stres negatywnie wpływa m.in. na koncentrację i logiczne myślenie.
SEN – praca mózgu zależy od snu, a liczne badania naukowe potwierdzają, że niewystarczająca ilość snu pogarsza funkcjonowanie zarówno fizyczne, jak i umysłowe. Sen m.in. pełni funkcję regeneracyjną, pozwala wydalić szkodliwe substancje oraz utrwala wspomnienia. Kiedy jesteśmy wyspani, mamy więcej energii i motywacji do pracy, co sprzyja koncentracji i większej efektywności naszych działań.
AKTYWNOŚĆ INTELEKTUALNA – każdego dnia w naszym mózgu powstaje mnóstwo nowych komórek (proces neurogenezy), ale około połowa z nich obumiera, zanim zdążą powiązać się z istniejącymi już komórkami mózgu. Proces ten można jednak powstrzymać, dzięki gimnastyce mózgu. Zatem ważne będą te aktywności i ćwiczenia, które angażują umysłowo i stanowią wyzwanie dla zdolności myślenia, np. gra na instrumencie, uczenie się języka obcego, udział w konkursie tańca, nauka gier karcianych, przyswajanie nowych złożonych umiejętności mentalno-fizycznych, takich jak tai chi lub żonglerka.
RELACJE Z LUDŹMI –społeczna natura człowieka stanowi fundament naszego stanu zdrowia, a zwłaszcza zdrowia mózgu. Współczesne badania dowodzą, że odosobnienie w izolatce prowadzi do licznych skutków behawioralnych i psychicznych: m.in. halucynacji, wzrostu lęku i nerwowości, ciężkiej i przewlekłej depresji, trudności ze snem, trudności z myśleniem, koncentracją i pamięcią oraz osłabienia czynności mózgu.
ZDOLNOŚĆ ODCZUWANIA SZCZĘŚCIA – brak dobrostanu psychicznego (m.in. odczuwanie przygnębienia, bezużyteczności, pesymizmu) zakłóca trzy zasadnicze atrybuty mózgu: zdolność do myślenia i dedukcji, do interakcji z innymi oraz do panowania nad emocjami. Dobre samopoczucie jest zatem naszą tajną bronią wzmacniającą mózg. Warto o nie dbać dążąc do równowagi negatywnych i pozytywnych uczuć.
Chcąc, aby nasz mózg był w jak najlepszej formie, trzeba o niego dbać już od najwcześniejszych lat życia.
Europejski Dzień Mózgu, pomysł na zajęcia z uczniami i karty pracy do pobrania
Europejski Dzień Mózgu to święto obchodzone 18 marca. Jest to dzień, którego celem jest promocja zdrowego stylu życia jako jednego z najważniejszych czynników mających wpływ na funkcjonowanie mózgu. Święto jest zatem dobrą okazją, aby porozmawiać z uczniami na temat zdrowego odżywiania oraz zdrowego stylu życia, bo jak się okazuje są to aspekty mające wpływ nie tylko na nasze ciało, ale i umysł. W tym celu zachęcam do zapoznania się z pakietami profilaktycznymi na temat zdrowego odżywiania i stylu życia, które mogą posłużyć jako gotowy materiał do przeprowadzenia zajęć z młodszymi i starszymi uczniami, jak również mogą być inspiracją do przygotowania własnych zajęć.
Pakiet można zakupić tutaj >
Pakiet można zakupić tutaj >
KARTY PRACY DO POBRANIA
Na koniec zachęcam Was do skorzystania z 10 bezpłatnych kart pracy, które przygotowałam zarówno dla uczniów młodszych (klasy 1-3), jak i dla uczniów starszych (klasy 4-8) szkoły podstawowej. Dla każdej grupy wiekowej znajdziecie po 5 kart pracy z zadaniami ćwiczącymi m.in. kreatywność, koncentrację, spostrzegawczość, wyobraźnię i logiczne myślenie.
Życzę owocnego świętowania Dnia Mózgu 🙂
Źródła:
- Bubrowiecki A., Popraw swoją kreatywność, Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa 2008.
- Dingman M., Twój mózg bez tajemnic. Rzecz o emocjach, uczuciach, śnieniu i myśleniu, Wydawnictwo Rebis, Poznań 2019.
- Hansen A., W zdrowym ciele zdrowy mózg, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021.
- Miller A., Kompletna dieta na zdrowy mózg, Wydawnictwo Vital, Białystok 2021.
- Reynier L., Podkręć swój mózg, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2020.
