Trochę refleksji z okazji Święta Edukacji Narodowej
Pewnie nieraz zastanawialiście się, jak to jest, że jedni nauczyciele zapadli nam głęboko w pamięć, a lekcje z nimi to była czysta przyjemność, kiedy inni, pomimo swojej wiedzy, doświadczenia i kompetencji nie potrafili zjednać sobie uczniów.
W czym tkwi sekret idealnego pedagoga i czy idealny nauczyciel w ogóle istnieje?
Słowa nauczyciel i pedagog traktowane są tutaj synonimicznie, ponieważ skupimy się na cechach uniwersalnych, które powinna posiadać osoba pracująca z dziećmi i młodzieżą. Pamiętajmy jednak, że inne oczekiwania będą wobec nauczyciela matematyki, pedagoga szkolnego czy wychowawcy klasy. Inne będą w przedszkolu, szkole podstawowej, a inne w liceum. Oczekiwania będą także zależne indywidualnie od danego ucznia (jego trudności czy wybitnych zdolności). W każdym zawodzie znajdą się również cechy, które są mniej lub bardziej pożądane w pracy na danym stanowisku. Zanim przejdziemy dalej chciałabym zaprezentować Wam ciekawą historię o dobrym nauczycielu, na którą trafiłam przypadkowo, ale uważam, że bardzo dobrze obrazuje istotę i sens pracy nauczyciela.
HISTORIA O DOBRYM NAUCZYCIELU…
Starzec spotyka młodego mężczyznę, który pyta:
„Czy mnie Pan pamięta?”
Starzec zaprzecza. Wówczas młody człowiek mówi mu, że był jego uczniem, a nauczyciel pyta:
„Co robisz? Czym zajmujesz się w życiu?”
Młody człowiek odpowiada:
„Cóż… zostałem nauczycielem.”
„Ach, jak dobrze, to zupełnie jak ja, nieprawdaż?” pyta staruszek.
„No tak. Właściwie, to zostałem nauczycielem dzięki Panu. Zainspirował mnie Pan swoją osobą.”
Zaciekawiony starzec pyta młodego człowieka, kiedy zdecydował się zostać nauczycielem a on opowiada mu następującą historię:
„Pewnego dnia mój szkolny kolega przyszedł do szkoły z nowym, super zegarkiem, którego zapragnąłem.
Ukradłem go więc, zwyczajnie wyjąłem z jego kieszeni.
Niedługo potem kolega zauważył, że jego zegarek zaginął i natychmiast poskarżył się naszemu nauczycielowi, czyli Panu.
Wówczas zwrócił się Pan do klasy, mówiąc: „Zegarek tego ucznia został dziś skradziony podczas zajęć. Kto go ukradł, proszę go zwrócić.”
Nie zwróciłem go wtedy, nie chciałem tego zrobić.
Wówczas zamknął Pan drzwi i powiedział nam wszystkim, żebyśmy wstali i stanęli w kręgu.
Zamierzał Pan przeszukać nasze kieszenie, jedną po drugiej, po kolei, aż zegarek zostanie znaleziony.
Dodatkowo jeszcze kazał nam Pan zamknąć oczy, ponieważ życzy Pan sobie odnaleźć zegarek tylko wtedy, gdy wszyscy będziemy mieli zamknięte oczy.
Tak też uczyniliśmy.
Chodził Pan od kieszeni do kieszeni, od ucznia do ucznia a kiedy przeszukiwał Pan moją kieszeń i znalazł zegarek, wyjął go Pan i mimo to, kontynuował Pan przeszukiwanie wszystkich kieszeni, a kiedy Pan skończył, powiedział Pan: „Otwórzcie oczy. Zegarek się odnalazł. ”
Nikomu Pan o tym nie powiedział. Nigdy więcej Pan o tym nie wspomniał. Nigdy też nikt się nie dowiedział, kto ukradł zegarek.
Tego dnia na zawsze ocalił Pan moją godność.
To był najbardziej haniebny dzień w moim życiu.
Lecz był to także dzień, w którym postanowiłem nie zostać złodziejem czy też złym człowiekiem w szerokim tego słowa pojęciu. Nigdy nic mi Pan nie powiedział, ani nawet nie skarcił mnie Pan, nie wziął na stronę, aby dać mi lekcję moralną.
Nigdy.
Mimo tego, otrzymałem jasne przesłanie, odczytałem Pana wiadomość bardzo wyraźnie.
Dzięki Panu zrozumiałam, jak powinien postępować prawdziwy pedagog.
Pamięta to Pan, profesorze?
Stary profesor przytaknął:
„Tak, pamiętam tą sytuację ze skradzionym zegarkiem, którego szukałem w kieszeniach wszystkich uczniów. Nie pamiętałem Ciebie, ponieważ wówczas, szukając zguby, również miałem zamknięte oczy.”
To jest istota, esencja nauczania:
„Jeżeli musisz kogoś poniżyć, by wzbudzić w nim chęć poprawy, nie masz pojęcia o nauczaniu.”
Autor nieznany.
Według Art. 6. Karty Nauczyciela nauczyciel obowiązany jest:
- rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;
- wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;
- dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;
3a) doskonalić się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły; - kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;
- dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.
Dzień Nauczyciela to dobra okazja, aby zastanowić się nad tym, czego oczekują współcześni uczniowie od swoich pedagogów oraz co jest dla nich ważne. Mimo, że czasy się zmieniły, a co za tym idzie i nauczyciele muszą dostosować się do nowoczesnej rzeczywistości są pewne cechy, które powinien posiadać dobry pedagog wczoraj, dzisiaj i jutro.
Nauczyciel to ktoś, kto widzi w każdym dziecku wyjątkową osobę i zachęca je do rozwijania jego indywidualnych talentów oraz mocnych stron
Barbara Cage
Empatia – zarówno uczniowie, jak i rodzice potrzebują nauczycieli, którzy potrafią okazać zrozumienie bez względu na sytuację. Umiejętność spojrzenia na sprawę oczami drugiej osoby, a przede wszystkim oczami dziecka to kluczowa cecha dobrego pedagoga. Należy pamiętać, że do szkoły dzieci przynoszą nie tylko plecak pełen książek, ale także swoje małe – wielkie troski, radości, sukcesy i porażki. Dobry nauczyciel musi umieć spojrzeć na swojego ucznia szerzej. Metaforycznie powinien zobaczyć nie tylko wierzchołek góry lodowej, ale także to, co może kryć się pod powierzchnią wody. Patrzenie na dziecko czy też rodzica przez pryzmat jego potrzeb, trudności, czasami zdenerwowania pozwoli okazać mu zrozumienie i szacunek.
Nastawienie na relację – spotkanie z drugim człowiekiem zawsze opiera się na relacji. Aby współpraca z uczniem układała się poprawnie dobry nauczyciel powinien zadbać o zbudowanie pozytywnej relacji ze swoimi podopiecznymi oraz ich rodzicami. Dobra relacja zaczyna się od poznania dziecka, jego historii, sytuacji rodzinnej, tego, co lubi, a czego nie, co jest dla niego ważne, a do czego nie przywiązuje wagi. Wzajemne poznawanie się to proces oparty przede wszystkim na dialogu, dlatego to rozmowa jest kluczem do sukcesu w każdej dobrej relacji. Umiejętność słuchania, okazywania szacunku oraz zapewnienie „zawsze możesz na mnie liczyć”, to coś, co dla uczniów jest nieocenione nawet, jeśli tego nie widać.
Indywidualne podejście – dobry nauczyciel powinien traktować każde dziecko w sposób indywidualny. Nie ma dwóch takich samych osób. Mimo, że uczniowie czasami wydają się do siebie podobni, każdy z nich jest zupełnie różny. Nie chodzi tutaj tylko o wygląd zewnętrzny, który czasami może przysparzać powodów do trosk (zwłaszcza u nastolatków), ale mowa o osobowości, zróżnicowanych możliwościach edukacyjnych, problemach rodzinnych czy materialnych. To tylko nieliczne z wielu aspektów, jednak możemy zobaczyć z jak złożoną personą musi się mierzyć pedagog. Pamiętajmy, że każdy uczeń to inny świat, inne problemy, pragnienia i potrzeby.
Nauczyciele powinni łączyć autorytet z ciepłem, otwartością i pewnością siebie.
Carolyn Boyes
Pozytywne usposobienie – chyba każdy z nas woli osoby pogodne, z poczuciem humoru i pozytywnym nastawieniem do życia. Nie inaczej jest z uczniami. Dzieci bardzo cenią sobie nauczycieli, którzy potrafią rozładować napięcie żartem oraz nie zawsze traktują wszystko na serio.
Słaby nauczyciel – opowiada. Dobry nauczyciel – wyjaśnia. Bardzo dobry nauczyciel – demonstruje. Genialny nauczyciel – inspiruje.
William Arthur Ward
Motywacja i inspiracja – dobry nauczyciel powinien być zmotywowany i motywujący. Co to oznacza? Zmotywowany, czyli pełen chęci do pracy – taki, któremu się chce. Dzięki kreatywnemu podejściu i nowatorskim metodom jest w stanie porwać młodych za sobą. Nauczyciel pełen pasji, stosujący aktywizujące metody angażujące uczniów do pracy, swoją postawą powoduje, że innym też się chce. Praca z taką osobą jest czystą przyjemnością, a pozytywna energia udziela się innym. Dobry nauczyciel wie także, że tylko motywacja wewnętrzna jest w stanie zapewnić uczniom sukces edukacyjny, dlatego jego nadrzędnym celem jest rozbudzanie w nich właśnie wewnętrznej motywacji, niezależnej od wszelkich gratyfikacji i czynników zewnętrznych.
Gdy uczeń osiąga coś dzięki nauczycielowi, nauczyciel również czegoś się uczy.
Paulo Coelho
Partnerskie podejście – dobry pedagog nie daje gotowych rozwiązań, ale prowadzi ucznia, w taki sposób, aby on sam mógł znaleźć najlepsze i właściwe rozwiązanie. Jest to tak zwany proces wspierania uczniów w uczeniu się. Uczniowie bardzo lubią, kiedy nauczyciel nie okazuje swojej wyższości, ale poprzez partnerską relację uczy samodzielności i pokazuje, że każdy ma możliwość znaleźć klucz do sukcesu. Ponadto mądry pedagog wie, że sam może bardzo wiele nauczyć się od swoich uczniów. Nie mylmy jednak partnerstwa z koleżeństwem, bo są to dwa zupełnie różne podejścia. Nauczyciel to nie kolega czy koleżanka, dlatego należy uważać, aby ta granica nigdy nie została przekroczona.
Cierpliwość – pedagog, który nie posiada tej cechy nie powinien pracować w tym zawodzie. Uczniowie są różni, mają różne trudności i z tym związane potrzeby. Praca z dziećmi i młodzieżą wymaga ogromnych pokładów cierpliwości, wytrwałości i spokoju. Uczniowie, którzy mają przestrzeń na popełnianie błędów i możliwość ich poprawy, a także pracę w swoim tempie czują się bezpiecznie i komfortowo. Są także w stanie osiągać dużo lepsze rezultaty, niż w sytuacji presji czasu czy nerwowości.
Zaufanie – dla wielu uczniów to właśnie nauczyciel jest tą osobą, której można zaufać. Jeśli uczeń okazuje pedagogowi swoje zaufanie, nigdy nie powinno ono zostać nadszarpnięte. W sytuacji, kiedy tajemnica wymaga ujawnienia dla dobra dziecka, dobry nauczyciel powinien poinformować dziecko, że ze względów bezpieczeństwa i dla jego dobra nie może zachować sekretu dla siebie. W takiej sytuacji dziecko powinno zostać zapewnione o wsparciu i możliwości pomocy.
W każdej istocie tkwią zarodki dobrego, trzeba tylko umieć je odnaleźć. Obowiązkiem nauczyciela jest odszukać je i rozwinąć.
Lucy Maud Montgomery
Wiara w ucznia – dobry nauczyciel to ten, który bez względu na to, co widzi, potrafi dostrzec w dziecku jego potencjał i dobre strony. Nauczyciel taki sprawia, że dziecko jest w stanie uwierzyć w siebie i dążyć do rozwoju swojej osobowości. Smutne są przykłady dorosłych już osób, które przez przyklejoną w szkole łatkę nie rozwijały swoich talentów, bo na starcie podcięto im skrzydła. Każdy z nas lubi być chwalony i dostrzeżony, dlatego tak ważne jest, aby młody człowiek miał szansę odnosić sukcesy na miarę swoich możliwości. Dobry nauczyciel tworzy przestrzeń, w której każdy może poczuć się wyjątkowo i znacząco. I nie dotyczy to tylko obszaru wiedzy, ale także zachowania. Dobry nauczyciel nie ocenia dziecka, ale jego negatywne zachowanie i szuka przyczyn takiego stanu rzeczy. Dba, aby dziecko miało możliwość pracy nad sobą, motywuje i wzmacnia poczucie własnej wartości poprzez wiarę w jego sukces.
Często osobowość nauczyciela jest ważniejsza, od posiadanej przez niego wiedzy.
Soren Kierkegaard
Osobowość – idealny nauczyciel ma osobowość. Co to oznacza? Osobowość nauczyciela wiąże się z jego pracą nad sobą, a więc rozwijaniem własnych zainteresowań, stawianiem sobie celów i dążeniem do ich realizacji. To nieustanny rozwój oraz spełnianie marzeń połączone z ogólnym poczuciem szczęścia. Spełniona osoba, pełna pasji i kreatywności będzie w stanie porwać za sobą młodych ludzi i przekazać im to, co najważniejsze.
Nauczyciel jest skazany na wieczne samodoskonalenie.
John C. Dana
Wiedza – każdy pedagog powinien być ekspertem w swojej dziedzinie. Bez względu na to czy mówimy o pedagogu szkolnym, terapeucie, historyku czy nauczycielu w przedszkolu – każdy winien być fachowcem, w tym, co robi. Osoby, które pracują z dziećmi i młodzieżą kształtują przyszłe pokolenia, dlatego tak ważna jest rzetelność i wysokie kompetencje pogłębiane przez nieustanne doskonalenie się. Obecnie na rynku pracy mamy do czynienia z trendem uczenia się przez całe życie. Jest to szczególnie ważne w branży edukacyjnej, gdzie wszystko zmienia się bardzo szybko, a bycie na bieżąco z nowinkami niejako wymusza ciągłe dokształcanie się nauczycieli.
Drodzy Nauczyciele, z okazji Święta Edukacji Narodowej życzę Wam wielu sukcesów, satysfakcji z wykonywanej pracy i miłości do tego, co robicie 🙂
