Jedna z form pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej w przedszkolu, szkole i placówce + strony internetowe z materiałami przydatnymi do zajęć
Z artykułu dowiesz się:
- co to są zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne i kto może z nich skorzystać,
- jak wygląda organizacja zajęć w szkole,
- jakie są przykładowe metody wykorzystywane podczas zajęć,
- na jakich stronach internetowych można znaleźć materiały przydatne do zajęć.
Co to są zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne?
Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne jeszcze do niedawna nazywane były socjoterapią lub zajęciami socjoterapeutycznymi. Współcześnie nazewnictwo nieco się zmieniło, jednak zakres pomocy pozostał podobny. Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne, w największym skrócie, jak sama nazwa wskazuje służą kształtowaniu i rozwijaniu kompetencji emocjonalnych i społecznych, a więc umiejętności rozpoznawania i panowania nad swoimi emocjami, ale także odczytywania emocji innych i adekwatnego zachowania się w danej sytuacji społecznej. Więcej na ten temat w dalszej części artykułu.
Kto może prowadzić tego typu zajęcia?
Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne należą do grupy zajęć specjalistycznych, w związku z tym osobami, które mogą je prowadzić są specjaliści zatrudnieni w przedszkolu, szkole lub placówce, np. psycholog, pedagog, w tym pedagog specjalny lub nauczyciel posiadający przygotowanie z zakresu prowadzenia określonego rodzaju terapii, w tym zajęć rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne (np. z arteterapii, socjoterapii, terapii behawioralnej). W szkole najczęściej zajęcia prowadzone są przez psychologa i/lub pedagoga.
Dla kogo?
Według rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne organizuje się dla uczniów przejawiających trudności w funkcjonowaniu społecznym. Warto dodać, że wczesne rozpoznanie zaburzeń zachowania czy emocji i właściwie podjęte działania są konieczne w celu przeciwdziałania niedostosowaniu społecznemu. Na zajęcia kierowani są uczniowie, którzy posiadają zapis w opinii o konieczności objęcia ich taką formą wsparcia, ale także uczniowie z problemami adaptacyjnymi, nieśmiali, mający trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami, agresywni, z obniżoną samooceną, z brakiem motywacji do nauki, z nieumiejętnością radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, z depresją, po sytuacjach traumatycznych, w trakcie kryzysów rozwojowych, przejawiający zachowania destrukcyjne czy ryzykowne.
Jak dobrać uczestników zajęć?
Dobór uczestników zajęć zależy od prowadzącego, który powinien kierować się przede wszystkim zaleceniami zawartymi w opiniach i orzeczeniach wydawanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, ale także zbliżonymi trudnościami uczniów, podobnym wiekiem, liczbą osób potrzebujących wsparcia oraz wynikami własnych obserwacji podczas bieżącej pracy z uczniami.
Jak wygląda organizacja zajęć?
Zajęcia są prowadzone w grupie liczącej do 10 uczestników, chyba że zwiększenie liczby uczestników jest uzasadnione potrzebami uczniów. Istnieje możliwość pracy w mniejszej grupie, a nawet pracy z jednym uczniem (przez cały okres trwania zajęć lub przez określony czas, po którym uczeń zostanie włączony do grupy). Czas trwania zajęć wynosi 45 minut. Może zostać wydłużony lub skrócony ze względu na możliwości ucznia (trudności w koncentracji uwagi, nadmierne pobudzenie lub wyciszenie w danym dniu), a także inne potrzeby ucznia lub nauczyciela (potrzeba dłuższej rozmowy, zamknięcia zaplanowanego etapu zajęć).
Należy pamiętać, że kompetencje emocjonalno-społeczne kształtowane są w trakcie bieżącej pracy z uczniem, ponieważ to właśnie te kompetencje nabywane są głównie przez obserwację, naśladownictwo i trening. Bardzo ważny staje się przykład osób dorosłych.
Jakie umiejętności są rozwijane na zajęciach?
- Umiejętność rozpoznawanie, identyfikowania i nazywania emocji, adekwatnie do sytuacji.
- Umiejętność właściwego reagowanie w sytuacji doświadczania danej emocji.
- Umiejętność rozpoznawania wpływu emocji na nasze decyzje i wybory.
- Umiejętność wyrażanie własnych myśli i emocji.
- Umiejętność podejmowania decyzji.
- Umiejętność wyznaczania celów.
- Umiejętność radzenie sobie ze stresem.
- Umiejętność kulturalnej odmowy – kształtowanie postawy asertywnej.
- Umiejętność kulturalnego zachowania się – korzystania ze słów proszę, dziękuję, przepraszam.
- Umiejętność radzenia sobie ze strachem, lękiem, wstydem.
- Umiejętność negocjowania.
- Umiejętność radzenie sobie z odrzuceniem, z presją grupy.
- Umiejętność radzenie sobie z oskarżeniem.
- Umiejętność samodzielnego działania.
- Umiejętność właściwej samooceny, czyli adekwatnego obrazu własnej osoby.
- Umiejętność rozładowywania emocji.
- Umiejętność przestrzeganie zasad i norm obowiązujących w grupie.
- Umiejętność oceny własnego zachowania i rozumienia zachowań/sytuacji społecznych.
- Umiejętność przyjmowanie perspektywy innych, empatii.
- Umiejętność przewidywanie zachowania innych osób.
- Umiejętność efektywne działanie w sytuacjach konfliktowych.
- Umiejętność radzenia sobie z porażką.
- Umiejętność pracy w zespole.
- Umiejętność efektywnego komunikowania się i nawiązywania pozytywnych relacji.
- Umiejętność słuchania innych.
- Umiejętność okazywania szacunku drugiej osobie.
- Umiejętność radzenia sobie ze złością.
- Umiejętność autoprezentacji.
Katalog tych umiejętności nie jest zamknięty 🙂
Przykładowe metody wykorzystywane podczas zajęć rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne:
- Muzykoterapia – m.in. ćwiczenia relaksacyjne, wizualizacja, ruch przy muzyce.
- Choreoterapia, w tym taniec.
- Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne – ćwiczenia prowadzące do świadomości własnego ciała, ułatwiające nawiązywanie kontaktu i współpracy z partnerem oraz grupą, pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu.
- Arteterapia, w tym techniki plastyczne.
- Biblioterapia, w tym bajkoterapia – bajki i opowiadania terapeutyczne, psychoedukacyjne, relaksacyjne.
- Drama – np. pantomima, wywiady, sytuacje symulowane.
- Metody rozwiązywania konfliktów – mediacje, negocjacje.
- Techniki poznawcze i behawioralne – przede wszystkim dla dzieci i młodzieży autystycznej, z lękami, depresją.
- Gry i zabawy dydaktyczne, dyskusje, burze mózgów.
Na koniec przedstawiam Wam strony internetowe z materiałami przydatnymi do zajęć, z których sama bardzo często korzystam i sprawdzają się doskonale (wiele materiałów można pobrać za darmo):
- Smallsteps
- Emocje dziecka
- Therapy Tools
- Edukowisko
- Medycyna holistyczna
- Eduspecjalni
- Superkid
- Printoteka
- Wczesnoszkolni.pl
Na Facebboku warto polubić:
Bardzo nam miło, że doceniasz naszą pracę oraz działalność w zespole EduSpecjalni. Dziękujemy! Twoja strona jest również źródłem wspaniałych inspiracji. Chętnie do niej wrócę! Anka Piwowarska z EduSpecjalnych.
Dziękuję za te słowa – dużo dla mnie znaczą 🙂 Waszą stronę śledzę od dawna i jestem pod ogromnym wrażeniem. Myślę, że jeszcze wiele razy znajdzie się w moich poleceniach. Pozdrawiam Was ciepło 🙂
Dziękuję za pomoc, za materiały.
Nie ma za co 🙂 Cieszę się, że są przydatne.
Nie mogę znaleźć odpowiedzi na pytanie, jak często (chodzi mi o minimum) powinny być prowadzenia tego typu zajęcia ? Będę wdzięczna za jakąkolwiek podpowiedz.
Zajęcia w praktyce szkolnej zwykle odbywają się raz w tygodniu i trwają 45 minut. Czas zajęć może zostać wydłużony lub skrócony ze względu na możliwości ucznia.
Świetny artykuł.
Zastanawiam się jakie są różnice między zaj.rozw.kom.społ-emocjo.a TUSiEem?
Serdeczności
E.
Głównie chodzi o nazewnictwo, ponieważ zarówno TUS (Trening Umiejętności Społecznych), jak i zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne nastawione są m.in. na rozwijanie umiejętności rozpoznawania, nazywania i właściwego reagowania na emocje swoje oraz innych, współpracę w grupie, właściwe zachowanie się w różnych sytuacjach społecznych, w tym konfliktowych. W rozporządzeniu dotyczącym udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej mamy zapis o zajęciach rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne, stąd w szkole funkcjonuje właśnie to nazewnictwo. Z TUSem możemy spotkać się w poradniach, czy różnego typu specjalistycznych centrach terapeutycznych.
Mam nadzieję, że odpowiedziałam na Pani pytanie.
Pozdrawiam serdecznie 🙂
Tak bardzo dziękuję za odpowiedź.
Pozdrawiam
Życzę miłego popołudnia 😄
Dziękuję bardzo za konkretne i jasne informacje:) Czy mogę prosić o przybliżenie jak praktyce wyglądają takie zajęcia w przedszkolu?
Zajęcia w przedszkolu zwykle mają formę zabawową, która jest najbardziej atrakcyjna dla dzieci. Podczas zajęć często wykorzystywane są różnego typu gry dotyczące emocji, których na rynku nie brakuje (np. gra planszowa Emocje. Odkryj siebie i poznaj swoje emocje!). Dodatkowo ciekawym pomysłem na zajęcia jest bajkoterapia – bajki-pomagajki są bardzo lubiane przez dzieci, a ich walory edukacyjne nieocenione. To tylko wybrane przykłady – wszystko zależy od osoby prowadzącej, ponieważ każdy może mieć inny pomysł na przeprowadzenie tych zajęć.
Super podsumowanie! 🙂 Umiejętność rozpoznawania i panowania nad emocjami, to temat, który fascynuje mnie od dawna. Jestem właśnie w trakcie podyplomówki Praktyczna psychologia motywacji na WSKZ i muszę przyznać, że naprawdę się wkręciłam. 🙂 Jestem nauczycielką i wiedza o tym, jaka jest relacja między emocjami i motywacjami, przydaje mi się w pracy. Dla mnie bardzo ważne jest to, żeby uczniowie umieli radzić sobie ze stresem i trudnościami no i skutecznie się komunikowali. Super, że jest tak wiele metod rozwijania właśnie kompetencji emocjonalno-społecznych.
Dziękuję za ten komentarz 🙂 Cieszę się bardzo, że temat Panią zaciekawił i życzę wszelkiej pomyślności oraz dalszych sukcesów w pracy zawodowej. Pozdrawiam ciepło 🙂
Bardzo fajny zestaw ćwiczeń do samorozwoju!
Czy zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno – społeczne powinny być prowadzone przez cały rok szkolny, czy wystarczy np. cykl 20 spotkań, żeby spełnić zapisy z opinii czy orzeczenia?
Zajęcia z pomocy psychologiczno-pedagogicznej powinny być prowadzone do czasu osiągnięcia założonych celów. Efektywność ocenia się, np. raz na pół roku lub raz w danym roku szkolnym. Jeśli po 20 spotkaniach osiągnięto cel, zapisuje się to w ocenie efektywności i można zakończyć spotkania.
Mam pytanie czy obowiązkowe są te zajęcia edukacyjne emocjonalne? Bez zgody rodzica niekoniecznie musi uczestniczyć w zajęciach?
Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne są zajęciami specjalistycznymi, wynikającymi z pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W związku z tym udział dziecka w tych zajęciach nie jest obligatoryjny. Dziecko może w nich uczestniczyć tylko w sytuacji, kiedy rodzic wyrazi na to zgodę (tak, jak w przypadku innych zajęć z pomocy psychologiczno-pedagogicznej).