Rozwijanie sprawności manualnej
Z artykułu dowiesz się:
- dla kogo ćwiczenia usprawniające motorykę małą,
- jak w codziennych, domowych czynnościach rozwijać sprawność małej rączki (wiedza przydatna przede wszystkim rodzicom),
- jakie są ćwiczenia rozwijające sprawność manualną dziecka.
Dla kogo ćwiczenia usprawniające motorykę małą?
Odpowiedź jest prosta – dla każdego dziecka, ponieważ im więcej dziecko otrzyma stymulacji w zakresie dłoni i palców, tym mniejsza szansa pojawienia się zaburzeń motoryki małej. Dzieci, które już od najmłodszych lat lepią, malują, nawlekają, wydzierają, wycinają, zapinają, zawiązują – nabierają zręczności, która jest niezbędna w prawidłowym rozwoju. W przypadku pojawienia się zaburzeń motoryki małej konieczna jest specjalistyczna pomoc w postaci terapii ręki. Ćwiczenia motoryki małej wykonywane są także na zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych, terapii pedagogicznej oraz zajęciach wczesnego wspomagania rozwoju.
Jak w codziennych, domowych czynnościach rozwijać sprawność małej rączki? – wskazówki dla rodziców
Zacznijmy od prostych ćwiczeń, które można wykonywać w domu – myślę, że część rodziców nie zdaje sobie sprawy, że codzienne obowiązki domowe, to nic innego jak ćwiczenia manualne, które korzystnie wpływają na rozwój motoryki małej. Zaliczymy do nich:
- Segregowanie – np. dobieranie w pary tych samych skarpet (przy okazji zdejmowanie ich z suszarki). Segregować można także inne elementy, np. groch, fasolę, orzechy, czy też kredki (przy okazji robiąc porządek w swoim pokoju). Dzięki tego typu zadaniom dziecko dodatkowo ma okazję poznać różne faktury przedmiotów.
- Przenoszenie – np. soli za pomocą łyżeczki z dużego pudełka do małej solniczki, czy też wyjmowania szczypcami owoców ze słoika. W tym celu przydadzą się przedmioty takie jak łyżeczki, szczypce lub klamerki, którymi można chwycić przedmiot i przenieść go w odpowiednie miejsce.
Lepienie – np. ciasta na pierogi lub kruche ciasteczka. Można także przygotować masy plastyczne – do tych najbardziej znanych należy masa solna, ale pomysłów jest wiele. W sieci można znaleźć mnóstwo przepisów na przeróżne masy plastyczne, które są bardzo proste i szybkie w przygotowaniu. Oczywiście można także skorzystać z gotowców – plasteliny, modeliny czy piankoliny.
- Nawlekanie – np. nitki na igłę. Innym pomysłem może być nawlekanie na sznurek guzików, koralików czy makaronu (pamiętam, jak w szkole podstawowej robiliśmy łańcuch na choinkę z makaranu – to były czasy :D). Można skorzystać z gotowych propozycji ćwiczeń.
- Inne prace domowe – np. pomoc w wieszaniu prania (dziecko przypina klamerkami ubrania), obieranie owoców (np. mandarynek), wyciskanie wody z mokrej ściereczki.
Bardzo ważna w kształtowaniu motoryki małej jest samodzielność w ubieraniu się – zakładanie skarpet, zapinanie bluzy na zamek, czy sweterka na guziki, a także wiązanie butów to doskonałe ćwiczenia motoryki małej, dlatego nie można dziecka wyręczać.
Spędzając z dziećmi czas w domu warto postawić na zabawy, które korzystnie wpłyną na rozwój małej rączki. Są to między innymi:
- Przeróżne prace plastyczne – w tym przypadku ogranicza nas tylko wyobraźnia i możliwości. Rysowanie różnego typu kredkami, flamastrami, malowanie farbami (zarówno rękami, jak i pędzlami – ostrzegam zabawa brudząca), wykonywanie prac plastycznych z bibuły czy papieru kolorowego (np. wydzieranki).
- Wycinanie nożyczkami – cięcie papieru wzdłuż narysowanej linii prostej lub falującej, swobodne cięcie papieru, wycinanie pasków jednakowej szerokości, wycinanie różnego rodzaju figur geometrycznych, rozcinanie obrazka na części).
- Kalkowanie (np. przez papier śniadaniowy).
- Układanie m.in. puzzli, klocków, różnego typu układanek. Na rynku znajdziemy mnóstwo fantastycznych zabawek edukacyjnych, które doskonale sprawdzą się podczas domowych zabaw z dziećmi.
- Zabawy paluszkowe – np. pada deszczyk, idzie kominiarz, granie na pianinie. Można także skorzystać z uroczych pacynek.
Inne ćwiczenia kształtujące sprawność grafomotoryczną:
- Ćwiczenia graficzne – kreślenie po śladzie różnych linii, szlaczków literopodobnych, liter oraz wyrazów.
- Pogrubianie konturów (łączenie liniami punktów), czyli wodzenie po wzorze (śladzie kropkowym lub kreskowym): figur geometrycznych, prostych szlaczków, konturów obrazków.
- Rysowanie na papierze gładkim, w kratkę, w linie.
- Zamalowywanie małych powierzchni, np. konturów.
- Wklejanie wycinanek w przygotowany kontur.
- Kreślenie linii pionowych i poziomych po śladzie lub samodzielnie.
- Ćwiczenia prawidłowego trzymania przyboru do pisania.
- Wyrabianie orientacji kierunku pisania.
- Wydzieranki, wyszywanie, haftowanie, majsterkowanie.
- Wykonywanie ludzików z materiału przyrodniczego, np. z kasztanów.
- Modelowanie z mas plastycznych.
- Zwijanie włóczki.
- Ugniatanie papierowych kul, rzucanie nimi.
- Rysowanie kół na zmianę prawą i lewą ręką.
- Wciskanie pinezki w tablicę korkową.
- Kopiowanie bez odrywania ręki.
- Ściskanie piłeczek.
- Zabawy z wylewaniem i przelewaniem wody.
- Domalowywanie brakujących części rysunku.
- Kreślenie w powietrzu dużych swobodnych ruchów oraz różnych kształtów.
- Wodzenie palcem po śladzie.
- Przekładanie elementów z jednej wieży na drugą.
- Gra w ping-ponga (zamiast paletki gramy dłonią).
- Gra w łapki.
- Zabawa w teatrzyk cieni.
- Strzelanie z łuku, procy.
- Rzucanie i łapanie piłek różnej wielkości, wykonanych z różnych materiałów.
- Rzucanie do celu piłek różnej wielkości, obręczy, woreczków.
To tylko wybrane przykład ćwiczeń, ponieważ możliwości jest dużo więcej 🙂
W artykule wykorzystano następujące źródła:
- Notatki własne ze studiów podyplomowych z Terapii pedagogicznej.
- Notatki własne ze szkolenia z Terapii ręki.
- Bogdanowicz M., Adryjanek A., Rożyńska M., Uczeń z dysleksją w domu. Poradnik nie tylko dla rodziców, Operon, Gdynia 2014.
- Bogdanowicz M., Przygotowanie do nauki pisania. Ćwiczenia grafomotoryczne według Hany Tymichovej, Harmonia, Gdańsk 2004.
- Franczyk A., Krajewska K., Skarbiec nauczyciela-terapeuty, Impuls, Kraków 2021.
- Naprawa R., Maternicka K., Tanajewska A., Indywidualne Programy Edukacyjno-Terapeutyczne, Harmonia, Gdańsk 2007.
- Sąsiadek K., Zabawy paluszkowe, Media Rodzina, Poznań 2005.
