Kiedy drugi rodzic odejdzie
Z artykułu dowiesz się:
- jak zachowywać się wobec dziecka, w przypadku śmierci drugiego rodzica,
- jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci,
- jakie książki mogą pomóc w tej sytuacji.
Tematyka śmierci i przemijania wpisuje się w nostalgiczny nastrój, który w okresie Wszystkich Świętych dotyka nas mniej lub bardziej. Śmierć to temat o którym nie lubimy rozmawiać, zwłaszcza z dziećmi. Chcielibyśmy ochronić je przed złem tego świata, a najlepiej „zamknąć w szklanej kuli”, gdzie nie zaznają smutku, cierpienia ani straty. Temat śmierci jest tym bardziej trudny, ponieważ został w pewien sposób zniekształcony przez współczesne media serwujące dzieciom bajki oraz gry, w których każdy ma co najmniej dwa życia, a nawet jeśli bohater umiera, przebiega to szybko i bezboleśnie. Niestety, jak wszyscy dobrze wiemy życie tak nie wygląda. Ludzie przemijają, a śmierć w którymś momencie dotyka każdego z nas. Jednak, kiedy odchodzi rodzic, odchodzi też dziecięca beztroska, a świat już nigdy nie będzie taki sam.
Śmierć rodzica jest dla dziecka zawsze traumatycznym wydarzeniem i bardzo trudnym tematem do rozmowy. Od momentu, kiedy dziecko zaczyna rozumieć istotę sytuacji, czyli śmierci jako ostatecznego zdarzenia od którego nie ma odwrotu (mniej więcej okres wczesnoszkolny) chce być pełnoprawnym żałobnikiem. I trzeba mu to zapewnić. Warto zachęcić dziecko do okazywania swoich emocji, wyrzucenia z siebie złości (jeśli takowa się pojawia), mówienia otwarcie o swoich uczuciach i potrzebach. Należy pamiętać, że źle przeżyta żałoba może mieć tragiczne konsekwencje w przyszłości.
Poniżej klika wskazówek, jak pomóc dziecku w tym trudnym czasie.
- Szczera rozmowa – warto od samego początku szczerze rozmawiać z dzieckiem o tym, co się dzieje, oczywiście odpowiednio dostosowując język rozmowy – musi być adekwatny do wieku dziecka. Nie warto oszukiwać czy wymyślać niestworzonych historii, że rodzic wróci. Dziecko chce być traktowane poważnie i przeżywać z nami żałobę. W okresie żałoby szczerych rozmów nie powinno zabraknąć.
- Akceptacja emocji dziecka – jak wiemy każde dziecko jest inne i w różny sposób może reagować na sytuację śmierci (od płaczu i buntu po zupełną obojętność, zamknięcie się w sobie, niekiedy nawet śmiech). Żadna reakcja nie jest zła – dziecko radzi sobie na miarę swoich możliwości i w najlepszy dla siebie sposób. Dlatego nie oceniajmy jego zachowania.
- Obecność – po prostu bądźmy. To czego dziecko teraz najbardziej potrzebuje to obecności drugiego rodzica i poczucia bezpieczeństwa, które zostało zachwiane z powodu utraty bliskiej osoby. U dziecka włącza się pierwotny lęk przetrwania – Co teraz ze mną będzie? Dodatkowo dziecko musi mieć świadomość, że śmierć mamy lub taty nie wynika z jego winy (niestety dzieci często obwiniają siebie za śmierć rodzica). Rozmowa, przytulenie, pocieszenie i nadzieja na przyszłość to bardzo ważne elementy w radzeniu sobie z dziecięcą żałobą.
- Pokazanie swojej żałoby, bólu i cierpienia – dziecko powinno być świadome, że nie tylko ono cierpi, ale dorośli również. Nie ma sensu kryć swoich łez i udawać, że jest dobrze. Jednocześnie dziecko nie może stać się pocieszycielem dorosłych, bo nie jest to jego rola. Warto zwrócić uwagę jak dziecko zachowuje się w czasie żałoby – te dzieci, które z pozoru najlepiej radzą sobie z utratą rodzica, tak naprawdę wewnętrznie mogą cierpieć jeszcze bardziej. Jest to bardzo niebezpieczne zjawisko, które w konsekwencji może przynieść tragiczne skutki. W takim przypadku dziecko nie może zostać samo, ale wymaga szczególnej troski i opieki.
- Skorzystanie z pomocy specjalisty – okres żałoby po starcie najbliższej, ukochanej osoby jest traumatyczny dla wszystkich domowników, zwłaszcza dla dziecka. Warto skorzystać z fachowej terapii dzięki której można będzie przepracować trudne zdarzenie.
- Książki – przyjmując rolę terapeutyczną, również mogą pomóc dziecku zmierzyć się z trudną sytuacją. Kiedy książka leczy mamy do czynienia z biblioterapią lub bajkoterapią (więcej na temat bajkoterapii możecie przeczytać tutaj >), w zależności od wykorzystanego utworu literackiego.
Dzieci stykają się ze śmiercią i przemijaniem już od najmłodszych lat w baśniach i bajkach. Temat śmierci jest obecny w literaturze dziecięcej, dlatego mądry wybór książki dostosowanej do wieku dziecka może pomóc oswoić się z cierpieniem po śmieci najbliższej osoby, pokonać lęk oraz dać nadzieję na przyszłość.
Książki godne polecenia:
(lista została stworzona na podstawie artykułu Anny Józefowicz „Oswajanie z przemijaniem – temat śmierci we współczesnej literaturze dla dzieci. Terapeutyczne walory wybranych powieści” – artykuł do pobrania na końcu wpisu).
- Antoine de Saint-Exupery „Mały Książe”
- Astrid Lindgren „Bracia Lwie Serce”
- Nilsson Ulf „Żegnaj, panie Muffinie!”
- Hilde Ringen-Kommedal „Czy tata płacze?”
- Ulf Stark „Czy umiesz gwizdać, Joanno?”
- Riitta Jalonen „Dziewczynka i drzewo kawek”
- Cosetta Zanotti „Gdzie są ci, którzy odeszli na zawsze?”
- Gaute Heivoll „Niebo za domem”
- Georg Maag „Ogród. Dobra opowieść na wielki smutek”
- Barbara Kosmowska „Dziewczynka z parku”
Fragment audiobooku do posłuchania na zachętę 🙂
Na koniec podrzucam obiecany artykuł Anny Józefowicz „Oswajanie z przemijaniem – temat śmierci we współczesnej literaturze dla dzieci. Terapeutyczne walory wybranych powieści”, w którym znajdziecie szczegółową charakterystykę 3 ostatnich pozycji wyżej wymienionych książek.
