Zrozumieć treść opinii lub orzeczenia – część 2

Jak interpretować dokumenty z poradni psychologiczno-pedagogicznych? – terminologia trudności szkolnych

Opinia lub orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej to dwa ważne dokumenty, które zobowiązują nauczyciela do dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub/i specyficzne trudności w uczeniu się.

Więcej na temat opinii i orzeczeń możecie przeczytać – tutaj >

W ostatnim artykule – tutaj > pojawiła się definicja zaburzeń rozwojowych oraz odchyleń rozwojowych, jednak dla lepszego zrozumienia problemu przypomnimy sobie jeszcze raz definicję tych pojęć przechodząc kolejno do dalszej analizy terminów używanych w opiniach i orzeczeniach.

ZABURZENIA ROZWOJOWE – zaburzenia charakteryzujące się poważnym zniekształceniem funkcjonowania intelektualnego (tj. głębszym stopniem odchylenia od norm rozwojowych), emocjonalnego, społecznego i ruchowego. Przykładem jest: niedosłyszenie, niedowidzenie, niepełnosprawność intelektualna, autyzm, niepełnosprawność ruchowa, niepełnosprawności sprzężone, choroby przewlekłe, zaburzenia psychiczne, niedostosowanie społeczne, zaburzenia zachowania. Zaburzenia rozwojowe umożliwiają uczniowi otrzymanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, ponieważ uczniowie ci wymagają specjalnej organizacji nauki – dostosowania treści, metod i warunków pracy do ich indywidualnych potrzeb i możliwości.

ODCHYLENIA ROZWOJOWE – opóźnienia rozwoju w stosunku do ustalonych norm o niewielkim nasileniu objawów i ograniczonym ich zakresie. Do odchyleń rozwojowych należy m.in. inteligencja niższa niż przeciętna. Odchylenia rozwojowe umożliwiają uczniowi otrzymanie opinii w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych.

UCZEŃ ZE SPECYFICZNYMI TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ – to uczeń, który mimo dobrej sprawności intelektualnej i posiadanej wiedzy ma trudności w czytaniu, pisaniu oraz liczeniu. Słowo „specyficzne” oznacza tutaj wąski zakres trudności w uczeniu się oraz ich szczególny charakter.

Specyficzne trudności w uczeniu się (dysleksja, dysortografia, dysgrafia, dyskalkulia):

• DYSLEKSJA ROZWOJOWA – specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, co oznacza, że trudności dyslektyczne diagnozuje się tylko u dzieci z normą intelektualną (dysleksja rozwojowa nie dotyczą uczniów z inteligencją niższą niż przeciętna, z niepełnosprawnością intelektualną, niedosłuchem czy niedowidzeniem, po wszelkich urazach głowy, zapaleniu opon mózgowych, przy chorobach neurologicznych i zaniedbaniach środowiskowych). Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego. Dysleksja rozwojowa obejmuje kilka rodzajów zaburzeń: dysleksję, dysortografię, dysgrafię. Diagnozę dysleksji można postawić najwcześniej w klasie IV szkoły podstawowej, na etapie klas I-III mówi się o ryzyku dysleksji.

RYZYKO DYSLEKSJI – u dzieci do 9. roku życia. W klasach I-III nie diagnozuje się dysleksji rozwojowej. Występujące objawy mogą (nie muszą) sygnalizować, że specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu pojawią się na późniejszym etapie edukacyjnym.

• DYSLEKSJA – ujęcie wąskie, specyficzne trudności TYLKO w czytaniu (zaburzenia tempa i techniki czytania oraz stopnia rozumienia treści).

Więcej na temat dysleksji – tutaj >

• GŁĘBOKA DYSLEKSJA ROZWOJOWA – są to poważne zaburzenia umiejętności czytania i pisania. Diagnozę można postawić, jeśli umiejętność czytania utrzymuje się na poziomie czytania elementarnego (ok. klasy II szkoły podstawowej) przy nieosiągnięciu poziomu czytania zaawansowanego lub występuje opóźnienie w zakresie umiejętności czytania o 3-4 lata. Zwykle zaburzeniom czytania towarzyszą także zaburzenia opanowania poprawnej pisowni (pojawiają się błędy stylistyczne i interpunkcyjne, trudności w budowaniu wypowiedzi na piśmie).
• DYSORTOGRAFIA – specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni. Dysortografię rozpoznaje się u uczniów o prawidłowym rozwoju umysłowym, którzy mimo znajomości zasad pisowni, braku wad zmysłu i zaniedbania pedagogicznego popełniają różnego typu błędy: ortograficzne oraz błędy specyficzne, np. mylenie liter (zastępowanie), opuszczanie, dodawanie i przestawianie liter i sylab, pisanie liter i cyfr zwierciadlanie. Dysortografia spowodowana jest zaburzeniami procesów poznawczych i ruchowych oraz ich współdziałania.

OCENA JAKOŚCIOWA POZIOMU ORTOGRAFICZNEGO PISMA – ocena opisowa, czyli wskazanie popełnionych błędów (jakie kategorie błędów wystąpiły, w jakiej ilości).

• DYSGRAFIA – niski (zaburzony) poziom graficzny pisma wynikający z zaburzeń funkcji percepcyjno-motorycznych (motoryki rąk, funkcji wzrokowych i koordynacji wzrokowo-ruchowej). Trudności mogą dotyczyć: niedokładności w odtwarzaniu liter, złych proporcji liter w wyrazie, braku połączeń liter, braku należytego odstępu między literami i wyrazami, braku równomiernego i jednolitego położenia pisma, niepoprawnego zagęszczenie liter. Intensywne ćwiczenia grafomotoryczne są w stanie znacznie poprawić jakość pisma, natomiast ich brak powoduje nasilanie się trudności wraz z wiekiem, w niektórych przypadkach prowadząc do całkowitej nieczytelności pisma.

NISKI POZIOM GRAFICZNY PISMA – trudność w zakresie techniki pisania. Podczas pisania widoczny wysiłek i napięcie powodujące męczliwość.

ZMĘCZENIE RĘKI PISZĄCEJ – spowodowane silną koncentracją na technice pisania i nadmiernym wysiłkiem wynikającym z napięcia mięśniowego. Dodatkowo często utrwala się niewłaściwy nawyk związany z czynnością pisania (niepoprawny chwyt narzędzia pisarskiego).

PISMO LUSTRZANE – odwracanie w trakcie pisania wszystkich liter w płaszczyźnie pionowej – prawidłowy kształt liter można zobaczyć w odbiciu lustrzanym. Pismo bywa charakterystyczne dla osób leworęcznych lub z zaburzeniami orientacji w przestrzeni.

• DYSKALKULIA ROZWOJOWA – zaburzenie zdolności wykonywania działań arytmetycznych objawiające się m.in. problemami z odczytywaniem godziny z zegarka, zapominaniem następnego etapu jakiejś operacji, trudnościami w rozumieniu matematyki, odczytywaniu map, liczeniem na palcach. Dyskalkulię diagnozuje się po 10. roku życia u dzieci, które nie mają obniżonych możliwości intelektualnych ani nieprawidłowych warunków edukacyjnych. 

KALKULIASTENIA – opóźnienia w opanowaniu wiadomości i umiejętności z dziedziny matematyki przy normalnym poziomie zdolności intelektualnych i matematycznych. Występowania tych trudności wiąże się zwykle z problemami emocjonalnymi.

PROCES AUTOMATYZACJI PISANIA – pisanie w automatyczny sposób, niezależny od świadomego wysiłku dzięki udoskonalonemu i utrwalonemu mechanizmowi współdziałania ośrodków mózgowych zaangażowanych w tę czynność. Problem z procesem automatyzacji pisania dotyczy osób z dysleksją mających duże trudności z przyswajaniem pisowni wyrazów, której nie regulują określone zasady ortograficzne (np. wyrazy z „rz” i „ó” niewymiennym). Co ciekawe dla dyslektyka problemem może być nawet automatyzacja własnego podpisu.

NADPOBUDLIWOŚĆ PSYCHORUCHOWA – zaburzenie dynamiki procesów nerwowych (przewaga procesu pobudzania nad procesem hamowania). Objawy dotyczą trzech sfer: sfery ruchowej – wzmożona ekspresja ruchowa lub niepokój ruchowy; sfery poznawczej – zaburzenia koncentracji uwagi, pochopność myślenia oraz sfery emocjonalno-uczuciowej – nadmierna wrażliwości emocjonalna.

NADWRAŻLIWOŚĆ – nadmiernie silne reagowanie na niektóre bodźce i czynniki zewnętrzne.

NIEDOJRZAŁOŚĆ EMOCJONALNA – nieadekwatne reakcje emocjonalne do zaistniałych sytuacji zwłaszcza w odniesieniu do normy dla danego wieku.

NIEDOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNA – poziom rozwoju społecznego niższy niż normy przewidziane dla danego wieku.

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA – poziom rozwoju intelektualnego, społecznego i fizycznego dziecka, dzięki któremu ma ono możliwość udziału w życiu szkolnym oraz opanowanie wiadomości i umiejętności adekwatnych dla programu nauczania klasy I. Pierwszoklasista powinien posiadać umiejętności m. in. współżycia i współdziałania w grupie, spostrzegania, klasyfikowania, rozumienia relacji między zbiorami, odtwarzania prostych znaków graficznych oraz rozumienia poleceń.

NIEDOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA (brak dojrzałości szkolnej) – opóźnienie lub zaburzenie w rozwoju dziecka, które nie jest w stanie sprostać zadaniom ucznia. W przypadku niedojrzałości szkolnej dziecko zostaje odroczone (mamy do czynienia z odroczeniem obowiązku szkolnego) oraz podejmuje się działania usprawniające te funkcje, które wpływają na brak dojrzałości szkolnej.

POWODZENIE SZKOLNE – spełnienie przez dziecko wymagań zawartych w programach nauczania poszczególnych przedmiotów szkolnych, które pozwalają uzyskać pozytywne wyniki w nauce.

DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ – to zastosowanie takich kryteriów egzekwowania wiedzy i umiejętności od ucznia, które uwzględniają jego możliwości i ograniczenia, a więc dysfunkcje oraz mocne strony rozwoju i funkcjonowania. Wymagania powinny zapewnić realizację celów edukacyjnych wynikających z podstawy programowej w takim stopniu, w jakim jest to możliwe z uwagi na występując u ucznia trudności. W praktyce oznacza to obniżenie wymagań w pewnych zakresach, np. ortografii, przy zwiększeniu wymagań w innych zakresach. Wymagania edukacyjne ustalane są na podstawie zaleceń zawartych w opinii lub orzeczeniu lub też w wyniku rozpoznanych przez nauczycieli uczących danego ucznia jego potrzeb edukacyjnych.

OBSZARY DOSTOSOWANIA WYMAGAŃ – warunki procesu edukacyjnego, zewnętrzna organizacja nauczania oraz warunki sprawdzania wiedzy i umiejętności.

Więcej na temat dostosowania wymagań edukacyjnych przeczytacie – tutaj >

Cieszę się, że dotrwaliście do końca 🙂 Mam nadzieję, że informacje zawarte zarówno w tym, jak i w poprzednim artykule zaopatrzą Was w podstawową wiedzę ułatwiającą interpretację zapisów w opiniach i orzeczeniach.

Źródła:

• Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 1991.
• Diagnoza dysleksji. Najważniejsze problemy, pod red. Krasowicz-Kupis G., Gdańsk 2009.
• Skibińska H., Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi z trudnościami w czytaniu i pisaniu, Bydgoszcz 2001.
• Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1985.